Ο ήρωας του Γιάννη Μαρή σε νέες περιπέτειες

Ένας σημαντικός αφιερωματικός τόμος,
με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση του

O Γιάννης Μαρής υπήρξε κάτι πολύ περισσότερο από «πατριάρχης της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας»: μαχητικός δημοσιογράφος στα χρόνια του αντικομμουνισμού και της λογοκρισίας, σημαντικός παράγων στα εκδοτικά και δημοσιογραφικά πράγματα της χώρας για 25 χρόνια και ταυτόχρονα υποδειγματικός «αφηγητής» αλλά και προικισμένος συγγραφέας, που μπορούσε να πλάθει πειστικούς χαρακτήρες, με προεξάρχοντα τον αντι-ήρωα πρωταγωνιστή των αστυνομικών του ιστοριών, αστυνόμο Γιώργη Μπέκα. Ο Μαρής ήξερε να σκηνοθετεί χωροχρονικά έναν ατμοσφαιρικό μυθιστορηματικό κόσμο στην καρδιά ή στα προάστια της πρωτεύουσας, στα κοσμοπολίτικα ελληνικά νησιά του ’50 και του ’60, στη Θεσσαλία των μεγαλοκτηματιών και των ληστών ή, ακόμα, στην Αθήνα των πρώτων Ολυμπιακών αγώνων. 

O Γιάννης Μαρής και οι άλλοι 

του Φίλιππου Φιλίππου 

Γιάννης Μαρής

Το Έγκλημα στο Κολωνάκι του Γιάννη Μαρή που δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 1953 στο περιοδικό Οικογένεια ήταν η αρχή ενός λογοτεχνικού και ραδιοφωνικού ρεύματος που διήρκεσε είκοσι χρόνια και κάτι, μέχρι την πτώση της δικτατορίας. Τα αθηναϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα του Μαρή που δημοσιεύονταν στις εφημερίδες και τα περιοδικά είχαν καλή ανταπόκριση στο κοινό με αποτέλεσμα την εμφάνιση κι άλλων συγγραφέων που υπηρετούσαν το είδος. Επίσης, τα αστυνομικά αναγνώσματα, ελληνικά και ξένα, επηρέασαν σε μικρότερο βαθμό και το θέατρο, ο Μαρής όμως δεν έγραψε θεατρικά αστυνομικά έργα, αλλά μόνο δύο κωμωδίες που παίχτηκαν χωρίς επιτυχία.

του Φίλιππου Φιλίππου

Ο σημαντικότερος Έλληνας συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων, ο Γιάννης Μαρής (1916-1979), υπήρξε καταξιωμένος δημοσιογράφος. Ξεκίνησε την επαγγελματική του καριέρα από την εφημερίδα Μάχη, κάνοντας ρεπορτάζ, γράφοντας άρθρα και σχόλια, συνέχισε σε διάφορα δημοσιογραφικά «μαγαζιά» και κατέληξε στο συγκρότημα Μπότση στο οποίο ανήκαν οι μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες Ακρόπολις και Απογευματινή. Αλλά και οι άλλοι αστυνομικοί συγγραφείς που εμφανίστηκαν μαζί του την ίδια εποχή, την δεκαετία του ’50 υπήρξαν δημοσιογράφοι. Ο Νίκος Μαράκης ήταν αστυνομικός ρεπόρτερ στο Βήμα και τα Νέα, όπως και ο Ανδρόνικος Μαρκάκης. Πριν από αυτούς είχε γράψει αστυνομικό μυθιστόρημα-παρωδία ο Παύλος Νιρβάνας (Το έγκλημα του Ψυχικού, 1927), ενώ το 1938 η Ελένη Βλάχου έγραψε Το μυστικό της ζωής του Πέτρου Βερίνη που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην Καθημερινή. Ο επίσης δημοσιογράφος Χρίστος Χαιρόπουλος δημοσίευσε σε εφημερίδα, το Εμπρός, παρόμοιο μυθιστόρημα, Τα καλλιστεία του θανάτου το 1952.

[Η βιβλιογραφία αυτή έχει συνταχθεί με βάση τις έως τώρα γνωστές πρώτες δημοσιεύσεις του Γιάννη Μαρή]

Είχα διαπράξει τον τέλειο φόνο. Το μόνο που έκανα ήταν να εξασφαλίσω για το θύμα μου τον μεγάλο πελάτη. Έναν πελάτη, ο οποίος θα τον έκανε να τρέχει να προλάβει προθεσμίες.  Είχα καταλάβει ότι θα ήταν εύκολο θύμα, αμέσως μόλις τον είδα. Ένας κοκκινοπρόσωπος φιλόδοξος άντρας που άφηνε τα δόντια του να πέφτουν και την πίεση να ανεβαίνει. 

Παρά τις ενοχλήσεις, το ραντεβού με τον γιατρό αγνοήθηκε.  Προτιμήθηκε έναmeeting. Σύντομα η καρδιά του τον πρόδωσε. Την είχε προδώσει όμως πρώτα αυτός. Κανείς δεν θα μπορούσε να με καταδικάσει για δολοφονία. Το θύμα είχε κάνει μόνο του τις επιλογές του.

Σημαντικές επιτυχίες καταγράφει η σύγχρονη ελληνική αστυνομική λογοτεχνία, καθώς περνά δυναμικά τα σύνορα της χώρας.

Mε αφορμή την έκδοσή των Ημερολογίων και Σημειωματαρίων της Πατρίσια Χάισμιθ ταυτόχρονα σε Ευρώπη, Μ. Βρετανία και ΗΠΑ, στην 100ή επέτειο από τη γέννηση της συγγραφέως, το νέο τεύχος (#9, Δεκέμβριος 2021) του περιοδικού θεωρίας για την αστυνομική λογοτεχνία "πολάρ" αφιερώνει τον Φάκελλό του στη «μητέρα του Ρίπλεϋ» (και όχι μόνο).

Με εκτενές αφιέρωμα στη σύγχρονη ελληνική αστυνομική λογοτεχνία, κυκλοφορεί το 6ο τεύχος (Μάιος 2022) του ηλεκτρονικού περιοδικού για τη λογοτεχνία «Φρέαρ».

Στο αφιέρωμα, που υλοποιήθηκε με την επιμέλεια του Κώστα Θ. Καλφόπουλου, συμμετέχουν ο κριτικός λογοτεχνίας Βαγγέλης Χατζηβασιλείου και 15 συγγραφείς, μεταξύ των οποίων τα μέλη της ΕΛΣΑΛ, Ανδρέας Αποστολίδης, Νεοκλής Γαλανόπουλος, Βασίλης Δανέλλης, Άννα Δάρδα-Ιορδανίδου, Τεύκρος Μιχαηλίδης, Γιάννης Πανούσης, Γιάννης Ράγκος, Φίλιππος Φιλίππου και Βίκυ Χασάνδρα.

Με το καλοκαίρι να έχει «εφορμήσει» πλέον για τα καλά, η ΕΛΣΑΛ προτείνει μερικά εξαιρετικά αστυνομικά μυθιστορήματα πρόσφατης «εσοδείας», γραμμένα από συγγραφείς-μέλη της, που ανταποκρίνονται σε κάθε λογοτεχνική προσδοκία και αναγνωστικό γούστο.

Στον Κώστα Θ. Καλφόπουλο, ιδρυτικό μέλος της ΕΛΣΑΛ, δημιουργό και αρχισυντάκτη του περιοδικού θεωρίας για την αστυνομική λογοτεχνία «πολάρ», που έφυγε από τη ζωή τον Ιούλιο του 2023, είναι αφιερωμένο το νέο τεύχος (#13) του περιοδικού που μόλις κυκλοφόρησε.

100 χρόνια από τη γέννηση του Γιάννη Μαρή

του Φίλιππου Φιλίππου  

Ο Γιάννης Μαρής (Τσιριμώκος) γόνος γνωστής οικογένειας της Φθιώτιδας, πολιτικών (βουλευτών, υπουργών, Προέδρων της Βουλής) και λογοτεχνών μεγάλωσε σε βενιζελικών περιβάλλον. Ωστόσο, σαγηνεύτηκε από τις μαρξιστικές ιδέες και ως φοιτητής της Νομικής στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης ηγήθηκε των αριστερών φοιτητών. Στη διάρκεια της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, συνελήφθη από την αστυνομία λόγω των πολιτικών δραστηριοτήτων του και οδηγήθηκε στο γραφείο του υπουργού Ασφαλείας Κώστα Μανιαδάκη. Το 1937 οι σκηνοθετημένες δίκες της Μόσχας κατά των εσωκομματικών αντιπάλων του Στάλιν τον έκαναν ν’ απογοητευτεί από τη Σοβιετική Ένωση.

Ο σκηνοθέτης και συγγραφέας, Σέργιος Γκάκας, θα είναι ο πρόεδρος της ΕΛΣΑΛ για την τριετία 2023-2026, διαδεχόμενος τον Βασίλη Δανέλλη. Είναι η δεύτερη θητεία του στη θέση αυτή, καθώς είχε διατελέσει πρόεδρος της λέσχης και την περίοδο 2017-2019.  

του Φίλιππου Φιλίππου

Τα δύο σπουδαία αστυνομικά περιοδικά Μάσκα και Μυστήριον κυκλοφόρησαν σχεδόν ταυτόχρονα τον Οκτώβριο του 1935. Εκεί δημοσιεύονταν αστυνομικές περιπέτειες γραμμένες από αμερικανούς συγγραφείς, Άγγλους ή Γάλλους. Και τα δύο υπήρξαν φυτώριο ελλήνων αστυνομικών συγγραφέων, οι οποίοι αρχικά έγραφαν πλαστές ιστορίες με το όνομα ξένων ομοτέχνων τους.

του Φίλιππου Φιλίππου

Την περίοδο του Εμφυλίου, οι εφημερίδες και τα περιοδικά εξακολουθούσαν να δημοσιεύουν αστυνομικά διηγήματα, καθώς και μυθιστορήματα ξένων συγγραφέων σε συνέχειες, όπως συνέβαινε και στη διάρκεια της Κατοχής. Το 1948, κι ενώ κυκλοφορούσε η Μάσκα που είχε εκδοθεί πριν από τον πόλεμο, η εφημερίδα Οι καιροί δημοσίευε σε συνέχειες το μυθιστόρημα της Άγκαθα Κρίστι Η ώρα του εγκλήματος,ενώ το περιοδικό Θησαυρόςτο Οι δέκα μελλοθάνατοι πάλι της Κρίστι· το 1949 δημοσίευε Το μυστήριο των 12 Κινέζων και το Οι άνθρωποι του αίματοςτου Τζέιμς Τσέιζ.

H Ζαχαρούλα βγήκε από το διαμέρισμα με δάκρυα στα μάτια. Ένιωθε ταπεινωμένη που ο Ζαχαρίας δεν δέχτηκε τον έρωτά της. Παραφύλαξε στον διάδρομο μέχρι να φύγουν οι καλεσμένοι του για να τον τιμωρήσει που την απέκρουσε. Έπειτα, μπήκε στο διαμέρισμα και ξεγύμνωσε το στήθος της. Εκεί βρισκόταν ο Χαραλάμπης κι η Ζαχαρούλα τον αγκάλιασε. Το στόμα της κόλλησε στο δικό του. Εκείνος είπε:

«Αγαπάω τη γυναίκα μου».

«Είσαι ανόητος».

Μόλις τους είδε ο Ζαχαρίας πήρε ένα μαχαίρι και μαχαίρωσε τον Χαραλάμπη, λέγοντας: «Άρπα την, προδότη!»

«Μα είμαι αθώος!» διαμαρτυρήθηκε εκείνος.

«Είστε τρελοί για δέσιμο», τους είπε θυμωμένη η Ζαχαρούλα.

Αφού περιηγήθηκαν τους περισσότερους χώρους της Έκθεσης, οι δύο δημοσιογράφοι ξέφυγαν από το πλήθος των επισκεπτών και στάθηκαν μπροστά στο γαλλικό περίπτερο, παρατηρώντας τα εκθέματα: οικιακές συσκευές, ρούχα, αρώματα, κούκλες, ξύλινα ομοιώματα του Πύργου του Άιφελ, κουκλάκια με τη μορφή του Ναπολέοντα. Όλα εκεί ήταν τοποθετημένα με γούστο, φινέτσα και μεράκι. Δίπλα τους συνωστίζονταν ένα σωρό άνδρες κάθε ηλικίας.

Έπειτα από το μεσημεριανό διάλειμμα, ο εισαγγελέας, οι δικαστές, η γραμματέας κι οι ένορκοι καθίσανε πάλι στις θέσεις τους κι η δίκη ξανάρχισε. Το ακροατήριο στο κακουργιοδικείο ήταν πυκνό εξαιτίας της σοβαρότητας της υπόθεσης. Εκτός από τους συγγενείς των κατηγορουμένων και των θυμάτων τους που κάθονταν στα μπροστινά καθίσματα, υπήρχαν και πολλοί περίεργοι στα πίσω, καθώς και αρκετοί όρθιοι μέσα κι έξω από την είσοδο.

O γιατρός Ιατρόπουλος, ο συμβολαιογράφος, η νοσοκόμα κι ο εργάτης που αποτελούσαν την εγκληματική σπείρα, τη γνωστή ως “Εταιρία θανάτου”,