του Πάνου Ιωαννίδη

Ο χώρος

Ο χώρος στην σκηνογραφία μιας νουάρ αφήγησης διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο. Μια πρώτη διάκριση στην σκηνογραφική χωροταξία, μπορεί να γίνει ανάμεσα σε εσωτερικό και εξωτερικό χώρο. Ακόμη και αν αφεθούμε στη γοητεία μιας υπόθεσης εγκλήματος κλειδωμένου δωματίου, ο εξωτερικός χώρος είναι εκείνος που επισκιάζει το τελικό αποτέλεσμα. Ο εξωτερικός χώρος είναι πολυδιάστατος, δυναμικός και αναμφίβολα εγκολπώνει περισσότερα στοιχεία και ευρήματα. Περιλαμβάνει αρχικά τον τόπο όπου διαπράχθηκε το έγκλημα, ο οποίος μπορεί να είναι αστικός, ημιαστικός, αγροτικός ή ακόμη και ένας εντελώς πανέρημος. Εντούτοις ο χώρος, συνεπάγεται μια σειρά από διαλεκτικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στη μορφή και στο περιεχόμενο της αφήγησης. Ο χώρος και ειδικότερα ο αστικός χώρος της μεγαλούπολης, θα αναπαράγει, την κοινωνική, την πολιτική, την οικονομική και την πολιτιστική διάσταση του εγκλήματος. Ακόμη και αν το έγκλημα λάβει χώρα μακριά από τα κέντρα των εξελίξεων, φερ’ ειπείν σε ένα χωριό ή μια ερημιά, η πολιτική κατάσταση των πραγμάτων, η κοινωνική διαδρομή των εμπλεκόμενων μερών, η οικονομική τους θέση και οι πολιτισμικές τους διαφορές και ομοιότητες είναι στοιχεία που θα αναδειχθούν κατά τη διάρκεια της έρευνας. Πρόκειται για ένα πολύχρωμο παζλ, μπορούμε να πούμε που θα αποκαλυφθεί στο σύνολο του, μόνο όταν ολοκληρωθεί η έρευνα. Εν τέλει, ο χώρος στην σκηνογραφία του εγκλήματος, διαμορφώνει με τον τρόπο του το βασικό ερώτημα στην μεσογειακή αστυνομική λογοτεχνία: Γιατί συνέβη το έγκλημα;

του Γιάννη Πανούση

Πάλιωσε η γλώσσα,
τρύπησε.
Οι λέξεις στάζουν
έξω απ’το νόημα.

Κωστής Παπακόγκος, Παλίρροια

Η προσπάθεια πολλών [αστυνομικών και λοιπών] συγγραφέων να ανα-δειχθούν σε «παντο-γνώστες»-αφηγητές καταλήγει άλλοτε στο να καθίστανται «αναξιόπιστοι» ως προς την αληθοφάνεια της περι-γραφής των γεγονότων και των χαρακτήρων κι άλλοτε στο να πιέζουν τον αναγνώστη να διαβάσει το κείμενό τους με βάση τη δική τους [των συγγραφέων] οπτική.

Νομίζω ότι αφενός η ρεαλιστική μυθοπλαστική προσέγγιση δεν πρέπει να στοχεύει στο να ταυτισθεί ο αναγνώστης με τον χαρακτήρα του [καλού ή κακού] ήρωα, χωρίς δηλαδή να παίρνει κριτική απόσταση κι αφετέρου ο συγγραφέας δεν πρέπει να επιμένει -με διάφορα τεχνάσματα [τύπου «υβριδική αφήγηση»]- να επιβάλλει την προσωπική του [πολιτική, κοινωνική, ιδεολογική] θέαση κι ερμηνεία των πραγμάτων.

του Γιάννη Πανούση

Όλα αυτά τα δήθεν αθώα άνθη και φυτά,
χωρίς να σε ρωτούν,
σε πάνε κάθε τόσο εκεί,
ποιος ξέρει τις σκοτεινές προθέσεις τους.

Σωτήρης Σαράκης, Μεταμόρφωση

Έχω αναρωτηθεί και σε άλλες περιπτώσεις αν ο αστυνομικός συγγραφέας πρέπει να ενδιαφέρεται για την ενδεχόμενη «παρ-ανάγνωση» της ιστορίας του μυθιστορήματός του: αν, δηλαδή, το πλαίσιο, τα πρόσωπα, οι ρόλοι, οι σχέσεις, τα κίνητρα, ο σκοπός, η έκβαση [π.χ η σύλληψη και καταδίκη των ένοχων ή η διαφυγή κι ατιμωρησία τους] επηρεάζουν κοινωνικά, ηθικά και αξιακά τον αναγνώστη, ώστε -σε περίπτωση μη-κάθαρσης- να «υιοθετήσει» μία παράνομη συμπεριφορά [αφού τελικά το «έγκλημα αποδίδει»].

Αυτό το ενδεχόμενο είναι δυνατόν να καταλήξει σε σοβαρότερες συνέπειες, όταν χρησιμοποιείται μία -έστω έμμεση- «γραφή μίσους» κι απαξίωσης όλων των δημοκρατικών θεσμών.

του Γιάννη Πανούση

Όμως η εξέλιξη και το τέλος αυτής της ιστορίας
-και κάθε ιστορίας- είναι δική σας επιλογή.

Έλενα Γεωργίου, Η αγκαλιά που έγινε φυλακή 

Είναι γνωστό ότι στα περισσότερα αστυνομικά μυθιστορήματα κρίσιμο ρόλο παίζουν τα ερωτικά πάθη. Η γυναίκα που προδόθηκε από τον εραστή της, ο σύζυγος που εκδικείται την απιστία της συζύγου, μαζί με τρίτους και τέταρτους συμ-πρωταγωνιστές, συγκροτούν το πλαίσιο-μοτίβο της εγκληματογένεσης, ίσως και της ερμηνείας του εγκλήματος.

Α. Ας δούμε μερικές αστυνομικο-συγγραφικές αναφορές πριν καταθέσουμε μία συνοπτική εγκληματολογική άποψη:

1. Έρωτας και θάνατος

«Η κυρία που τα είχε όλα ήθελε να προσθέσει και μίαν ακόμη απόλαυση στη ζωή της... Ένας άντρας νεκρός, ένας κατεστραμμένος…» [Φίλιππος Φιλίππου, Ερωτευμένες γυναίκες, Ελληνικά εγκλήματα -1].

«Η αγάπη πάντα φλερτάρει με το θάνατο» [Δημήτρης Μαμαλούκας, Το τέταρτο άτομο].