Πολιτική ορθότητα και συγγραφή αστυνομικής λογοτεχνίας;

του Γιάννη Πανούση

Πάλιωσε η γλώσσα,
τρύπησε.
Οι λέξεις στάζουν
έξω απ’το νόημα.

Κωστής Παπακόγκος, Παλίρροια

Η προσπάθεια πολλών [αστυνομικών και λοιπών] συγγραφέων να ανα-δειχθούν σε «παντο-γνώστες»-αφηγητές καταλήγει άλλοτε στο να καθίστανται «αναξιόπιστοι» ως προς την αληθοφάνεια της περι-γραφής των γεγονότων και των χαρακτήρων κι άλλοτε στο να πιέζουν τον αναγνώστη να διαβάσει το κείμενό τους με βάση τη δική τους [των συγγραφέων] οπτική.

Νομίζω ότι αφενός η ρεαλιστική μυθοπλαστική προσέγγιση δεν πρέπει να στοχεύει στο να ταυτισθεί ο αναγνώστης με τον χαρακτήρα του [καλού ή κακού] ήρωα, χωρίς δηλαδή να παίρνει κριτική απόσταση κι αφετέρου ο συγγραφέας δεν πρέπει να επιμένει -με διάφορα τεχνάσματα [τύπου «υβριδική αφήγηση»]- να επιβάλλει την προσωπική του [πολιτική, κοινωνική, ιδεολογική] θέαση κι ερμηνεία των πραγμάτων.

Μπορεί ο ρεαλισμός των κατα-στάσεων να απαιτεί μία εύθραυστη ισορροπία, καθώς «τα πάντα ρει» και το τυχαίο καραδοκεί στη γωνία για να μας εκπλήξει ή και να μας αποδιοργανώσει, όμως τα «σουρεαλιστικά» μυθιστορήματα που κινούνται ακόμα και πέραν της φαντασίας ή της επιστήμης, στο πεδίο των φαντασιώσεων ή των ιδεοληψιών, δεν υπηρετούν κάποιο μοντέλο  λογοτεχνικής γραφής.

Οι χαρακτήρες των ηρώων των αφηγημάτων μπορεί να είναι περίπλοκοι, αλλά δεν παύουν να «μοιάζουν πιο αληθινοί από τους ανθρώπους της πλαϊνής πόρτας» [Terry Eagleton, Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία]. Η όποια πλοκή δεν αναιρεί την ουσία των επιλογών των ανθρώπων, οι οποίοι ναι μεν δρουν κάτω από ορισμένες [δυσμενείς] συνθήκες, όμως οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι των πράξεων και παραλείψεών τους. Μπορεί στον πραγματικό κόσμο να συμβαίνουν απίθανα πράγματα, τούτο όμως δεν συνεπάγεται ότι η αστυνομική λογοτεχνία πρέπει να κυνηγάει το «απιθανότερο» για να προβληθεί.

Κάθε χώρα έχει αναπτύξει μία κουλτούρα, ακόμα και στην αστυνομική λογοτεχνία, και κάθε αναγνώστης προσδοκάει διαφορετικά πράγματα όταν διαβάζει ένα αστυνομικό. Όμως πολύ δύσκολα θα μπορούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε τους έλληνες συγγραφείς, ώστε να δημιουργηθούν Σχολές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Σε κάθε περίπτωση, οι αστυνομικοί συγγραφείς δεν δια-χωρίζονται σε «συντηρητικούς / μεταρρυθμιστές / επαναστάτες», ούτε αποτελεί ο εαυτός τους [και η ηθική τους] κάποιο «φετίχ», που πρέπει να επηρεάζει τη λογοτεχνική αξία του έργου τους.

Η λογο-τεχνική μορφή, η επινοητικότητα, η πρωτοτυπία, η διεισδυτική ματιά, η αυθεντική απεικόνιση επιτρέπουν στον αναγνώστη να δια-κρίνει  το αληθινό από την απομίμηση.

Ακόμα κι αν δεχτούμε ότι η μαγεία κρύβεται κάπου αλλού, για μένα είναι βέβαιο ότι δεν βρίσκεται πίσω από την politically correct πλοκή, ούτε κάτω από το χαλί της τρέχουσας / επίκαιρης ερευνητικής δημοσιογραφίας. Με άλλα λόγια, οι συγγραφείς δεν πρέπει να αυτο-λογοκρίνονται για να γίνονται αρεστοί [ίσως και «αριστεροί»] και δεν οφείλουν να ακολουθούν τα κοινωνικοπολιτισμικά [;] ρεύματα της εποχής τους, προκειμένου να ακυρώσουν ή να παραγράψουν το στυλ γραφής των αστυνομικών συγγραφέων προγενέστερων γενεών.

Οι αστυνομικοί συγγραφείς δεν αφαιρούν, ούτε διαιρούν. Προσθέτουν και πολλαπλασιάζουν.

Πρώτη δημοσίευση: oanagnostis.gr, 29 Ιανουαρίου 2025