Οι δολοφόνοι σκοτώνουν και οι συγγραφείς απλώς περι-γράφουν; [Ένα πρελούδιο]

του Γιάννη Πανούση

Δολοφόνος είναι αυτός που βλέπει τον ίδιο άνθρωπο
για τελευταία φορά ζωντανό
και για πρώτη φορά νεκρό.

Αχιλλέας Κυριακίδης, Σημειώσεις για μία ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας

Α. Προ-λεγόμενα

1. Δεν γνωρίζω αν η ανάγνωση της αστυνομικής λογοτεχνίας είναι «θερινό χόμπυ» [1] ή αν εκπροσωπεί ένα κομμάτι της πραγματικής ζωής [2] ή αν μας προϊδεάζει για διάφορα [μεταφυσικά;] μυστήρια [3].

Οι γνωστοί-άγνωστοι αντι-ήρωες [4], οι οποίοι «επιστρέφουν τις σφαίρες προς τα πίσω» [5], δεν αρκούν για να γραφτεί ένα καλό αστυνομικό μυθιστόρημα [6], εκτός εάν ο συγγραφέας έχει αποφασίσει να παίξει το ρόλο του «influencer εγκληματία» ή του δικαστή-δήμιου, αφού η μίξη πραγματικού, φανταστικού και μυθοπλαστικού [με υφέρπον και ιδεολογικό στίγμα;] καταλήγει συχνά στη δοξολόγηση του Κακού [7].

2. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν ο αστυνομικός συγγραφέας καθίσταται «πολεμοχαρής ή ειρηνοποιός», αν δηλαδή με την πένα του ανα-παράγει [ή προ-άγει;] ορισμένες βίαιες αναπαραστάσεις ή αν εξορκίζει το Κακό, με την τιμωρία/κάθαρση των ένοχων. Αν μετατρέπεται σε «σύμβουλο δολοφον[ι]ων», λες και παίρνει και ο ίδιος μέρος στο έγκλημα [8] ή αν θολώνει τα όρια του Καλού/Κακού μέσα από σκοτεινές περι-γραφές σχέσεων κι επικίνδυνων κατα-στάσεων [9], χωρίς να ενδιαφέρεται για την [ηθική;] παρανάγνωση των μηνυμάτων του έργου του.

Β. Τα όρια

1. Ο συγγραφέας βάζει μονο μία υπογραφή στο βιβλίο του, όμως ο δολοφόνος υπογράφει σε κάθε σελίδα [10], καθώς οι θάνατοι/φόνοι διαβάζονται από τον αναγνώστη με πολλούς τρόπους [11]. Γι’ αυτό ο συγγραφέας οφείλει ν’ αποφύγει να καταστεί ο ίδιος «ένας υστερόβουλος αναγνώστης», ο οποίος πρωθύστερα παρεμβαίνει για να δικαιολογήσει ή να «νομιμοποιήσει» παραβατικές συμπεριφορές.

Οι «δολο-φονικές πόλεις» [12], όπου θριαμβεύει το Κακό [13], αγιοποιείται ο περιθωριακός τρόπος ζωής [14] και κυριαρχεί το ανοίκειο και το παράδοξο [15] και όπου αυτόκλητοι τιμωροί αποδίδουν «τη δική τους δικαιοσύνη» [16], δια-μορφώνουν μία πολύ προσωπική -λογοτεχνική αδεία;- εικόνα της πραγματικότητας [17].

Αναρωτιέμαι για το ποιός είναι ακριβώς ο ρόλος του συγγραφέα μέσα σ’ αυτό το κοινωνικό πλαίσιο και την εγκληματική ατμόσφαιρα.

Επιχειρεί να μεταπλάσσει το μύθο σε πραγματικότητα, την αλήθειά του σε μύθο ή να παρουσιάσει τα μερικά φαινόμενα ως γενικά συμπεράσματα [18].

Ακόμα όμως κι αν «η νεκροψία θα δείξει τελικά τον εγκληματία» [με την έννοια ότι η επιστήμη και το δίκαιο θ’ αποφανθούν περί των ενόχων και των αθώων], είναι βέβαιο ότι το σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα [αρνητικό πολιτικοκοινωνικό κάδρο με ευάλωτους πρωταγωνιστές] δεν θα μακροημερεύσει αν ποντάρει αποκλειστικά στο άφθονα ρέον αίμα, στην αγριότητα των εγκλημάτων και στους σχιζοφρενείς δράστες.

Η οποιαδήποτε αποσυμπίεση της κοινωνικής δυσφορίας που κάνει την καθημερινή επιβίωση να μοιάζει με εφιάλτη κι όχι με όνειρο [19] δεν επιτυγχάνεται μέσω της «τεχνητής» υπέρβασης του πραγματικού [20] και με την προσφυγή σε οριακές καταστάσεις αδιέξοδων ψυχικών/εγκληματικών λαβυρίνθων [21].]

Γ. Επι-μύθιο

1. Είναι λάθος να τελειώνει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με την αποκάλυψη του δράστη [22]. Οι φόνοι πρέπει ν’ αφήνουν λογοτεχνικό χώρο για ευρύτερους προβληματισμούς γύρω από το έγκλημα, τον εγκληματία, το θύμα, τους τρίτους [23]. .Η αράχνη στο κέντρο του ιστού [24] συντίθεται από πολλά ανταγωνιστικά ηθικά κίνητρα [25], που υπερβαίνουν τη φρίκη της δολοφονίας ή και την παρακμή της κοινωνίας [26]. Αν ο συγγραφέας δεν φιλοδοξεί να γίνει «ένας απλός θεραπευτής [ή γητευτής;] του φόβου» [27], αν δεν θέλει να γίνει ένας νοσταλγός άλλων [αθώων;] εποχών [28], μπορεί να συνδυάσει την αυθεντική -κι όχι κατασκευασμένη με πλαστά στοιχεία [29]- μυθοπλασία του με περίπλοκα [άλυτα;] [30] μυστήρια [του εγκλήματος αλλά και της ανθρώπινης ψυχής] και με την αναγκαία μόνο δόση βίας [31].

Διαφορετικά, αφηγείται ιστορίες που μοιάζουν πολύ με τα ρεπορτάζ των τηλεοπτικών εκπομπών ή με τα πρακτικά μίας δίκης [32].

ΥΓ.Καιρός είναι ν’αναλογιστούν οι αστυνομικοί συγγραφείς την [καταλυτική;] επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη δουλειά τους [33], χωρίς φόβο αλλά και χωρίς άγνοια κινδύνων.

Υποσημειώσεις - Παραπομπές

[1] πρβλ. Αντ.Καρπετόπουλος, Ταράτσα, Αγκάθα και καύσωνας, Βήμα Κυριακής 20/7/25 -πρβλ. Βαγγ.Γιαννίσης, Έρωτας στον θερινό, Ποντίκι 17/7/25.

[2] πρβλ. Ηρόστατος, Εις Σάμον - Για το 3ο φεστιβάλ Agatha αστυνομικής λογοτεχνίας, Δρόμος της Αριστεράς 19/7/25.

[3] πρβλ. Ελευθ. Μακεδόνας, Αναμνήσεις από το υπόγειο των πεθαμένων, oanagnostis.gr 22/7/25.

[4] Jean-Patrick Manchette, Η πρηνής θέση του σκοπευτή,μ τφ. Μ. Αγγελίδου, Άγρα 2015.

[5] Don DeLiLLo, Ζυγός, μτφ. Αλ. Καλοφωλιάς,Gutenberg 2024, 34.

[6] πρβλ. Μ. Κρητικός, 50 +1 καλά αστυνομικά που πρέπει να διαβάσετε πριν σας «δολοφονήσουν» τα κακά αστυνομικά, oanagnostis.gr 4/7/25.

[7] Stéphane Carlier, Η ζωή δεν είναι μυθιστόρημα της Σούζαν Κούπερ, μτφ. Χ. Σκιαδέλλη, Ίκαρος 2025, 55, 64-65, 75, 86-87, 122.

[8] D. DeLiLLo, οπ.π., 695 - St. Carlier, οπ.π.,193 [...ηδονή να συγγράφεις βία…].

[9] St. Carlier, οπ.π., 22.

[10] Κλαίρη Θεοδώρου, Τρεις ερωτήσεις, Ψυχογιός 2023, 92, 107.

[11] St. Carlier, οπ.π., 16.

[12] Αχ. Κυριακίδης, Σημειώσεις για μία ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνία ς,Κίχλη 2015, 7.

[13] βλ. συνέντευξη Ελένης Σίντου, σε Κ. Στοφόρο, Δρόμος της Αριστεράς 21/6/25  -πρβλ. «Το σκοτάδι έχει δύναμη», D. DeLiLLo, οπ.π., 84.

[14] Colin Barrett, Νεαρά τομάρια, μτφ. Κρ. Γλυνιαδάκη, Στερέωμα 2025.

[15] πρβλ. Διώνη Δημητριάδου, Η έννοια του «ανοίκειου» στη γερμανική λογοτεχνία, fractalart.gr 28/6/25.

[16] Κλ. Θεοδώρου, οπ.π., 101, 224.

[17] βλ. Άννα Γρίβα, Λογοτεχνία και πραγματικότητα, Βήμα Κυριακής 15/6/25.

[18] πρβλ. Νάσος Βαγενάς, Η λογοτεχνία στο τετράγωνο, Σημειώσεις για τη γραφή του Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Πόλις 2020, 43 - πρβλ. Edgar Allan Poe, Οι φόνοι της οδού Μοργκ και άλλες ιστορίες αστυνομικού μυστηρίου, μτφ. Θ. Καραγιαννόπουλος, Οξύ 2015/2021, 33: «Η αλήθεια δεν βρίσκεται πάντα μέσα στο πηγάδι, αλλά και στην επιφάνεια».’

[19] πρβλ. St. Carlier, οπ.π., 109.

[20] πρβλ. Ν. Βαγενάς, οπ.π., 21.

[21] οπ.π., 17.

[22] «Όταν βρεις ποιός σκότωσε ποιόν δεν έχεις να συζητήσεις και πολλά», Monica Wood, Πώς να διαβάσεις ένα βιβλίο, μτφ. Βάσια Τζανακάκη, Κλειδάριθμος 2025, 79.

[23] πρβλ. Ηλίας Τρακάδας, Τέσσερις σφαίρες, Δίχτυ 2024.

[24] βλ. γενικότερα Μαουρίτσιο Ντε Τζοβάννι, Η καταδίκη του αίματος, μτφ. Φ. Ζερβού, Πατάκης 2018.

[25] βλ. Γ. Μόσχος, Μόνος, Νέα 9-10/8/25 - για σκοτεινά κι ακατανόητα κίνητρα βλ.Th. de Quincey, Ο εκδικητής, μτφ. Γ. Μπαρουξής, Οξύ 2025, 39-40.

[26] πρβλ. Derek Raymond, Απρίλης φονιάς, μτφ. Όλγα Καρυώτη, Έρμα 2025.

[27] πρβλ. «Οι θεραπευτές του φόβου», Ποντίκι 7/8/25.

[28] πρβλ. Σέργιος Γκάκας, Κάσκο, πρόλ./επιμ. Ανδρ. Αποστολίδης, Καστανιώτης 2025.

[29] πρβλ. Πέρα από τη μυθοπλασία - Ιστορίες λογοτεχνικής απάτης, Ποντίκι 21/8/25.

[30] πρβλ. Δ. Σίμος, Το σώμα στο βράχο, Ποντίκι 14/8/25 - πρβλ. «Οι πεθαμένοι μοιάζουν ζωντανοί και οι ζωντανοί πεθαμένοι», Μ. Ντε Τζοβάννι, οπ.π., 108.

[31] πρβλ. Χρ. Σπυροπούλου, Με τον τρόπο του Ρέιμοντ Τσάντλερ, Νέα 2-3/8/25.

[32] βλ. Γ. Πανούσης, Το δίκαιο και το άδικο, οι αθώοι και οι ένοχοι, το Καλό και το Κακό στην αστυνομική μυθοπλασία, Παπαζήσης 2021.

[33] πρβλ. Αλ. Χατζηπαναγιώτης, Μία συγγραφική πένα που αντί για μελάνι στάζει αλγόριθμους, fractalart.gr 10/6/25 [για βιβλίο Γ. Φαρσάρη, Μικρές αλγο-ιστορίες-έχει η ΤΝ φαντασία;, Θράκα 2025].

* Δημοσιεύτηκε στο site «ο αναγνώστης» στις 8 Σεπτεμβρίου 2025.