 |
 |
Συζήτηση για το παρόν και το μέλλον του αστυνομικού μυθιστορήματος πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 10 Μαρτίου 2021, στο πλαίσιο τακτικών διαδικτυακών συναντήσεων του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ).
του Στράτου Μυρογιάννη*
Στο πρώτο μέρος προσπαθήσαμε να ορίσουμε το είδος της αστυνομικής λογοτεχνίας με βάση κάποια διακριτικά χαρακτηριστικά [1] κάνοντας μια σύντομη αναφορά στους όρους της σχετικής συζήτησης τις τελευταίες δεκαετίες. Στη συνέχεια, αναφερθήκαμε σε κάποιες από τις νέες εκφάνσεις του στον 20ό αιώνα με βάση γεωγραφικά και αφηγηματολογικά ή/και θεματικά κριτήρια. Έτσι, εντοπίσαμε τη «γαλλική σχολή», το «μεσογειακό» των τελευταίων δεκαετιών και το «σκανδιναβικό». Ενώ με γνώμονα τη δεύτερη κατηγορία κριτηρίων και με την επιρροή των cultural και gender studies αναφερθήκαμε σε μια γυναικεία παράδοση στο είδος, στην επιρροή της κουλτούρας των μαύρων, σε μία «μετά-αποικιακή σχολή», ενώ στην ίδια κατηγορία αλλά επηρεασμένα από την αποδόμηση και τον μεταμοντερνισμό είναι τα πιο σύγχρονα αυτοαναφορικά ή ανοιχτά αστυνομικά.
του Στράτου Μυρογιάννη*
Η συζήτηση για την κατηγοριοποίηση των ιστοριών που ανήκουν στο αστυνομικό είδος διαρκεί ήδη πολλές δεκαετίες και παρά τις καλές και εμπεριστατωμένες προσπάθειες, δεν έχουμε καταφέρει μέχρι σήμερα να καταλήξουμε σε κάποια κοινά αποδεκτά συμπεράσματα για τις προϋποθέσεις του είδους αλλά και για τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα [1]. Οι λόγοι είναι πολλοί. Από τους πιο βασικούς είναι η ορολογία που έχει διαμορφωθεί στις διάφορες γλώσσες και «σχολές», αλλά και οι διαφορετικές οπτικές των ερευνητών πάνω στο θέμα. Οι πολλοί και διαφορετικοί ορισμοί που έχουν προταθεί τονίζουν κάθε φορά ένα από τα χαρακτηριστικά της αστυνομικής πλοκής αλλά όχι το σύνολό τους. Αν προσπαθήσουμε να ορίσουμε το είδος με έναν πιο αφαιρετικό τρόπο, κινδυνεύουμε να καταλήξουμε σε γενικόλογους ορισμούς χωρίς ακρίβεια, ενώ αν γίνουμε πιο περιοριστικοί, θα χάσουμε πολλές από τις ειδολογικές του εκφάνσεις. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, η προσπάθεια για διατύπωση ορισμών στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες πολύ συχνά καταλήγει να στοιχειώνει τους ερευνητές ως το Άγιο Δισκοπότηρο της έρευνας. Βέβαια, πολλές φορές δεν υπάρχουν σωστοί και λανθασμένοι τρόποι τυπολόγησης της λογοτεχνικής παραγωγής καθώς η ίδια η λογοτεχνία υπόκειται σε προσωρινές μόνο κατηγοριοποιήσεις και διαμορφώνεται ανάλογα με την ιστορική εποχή, τις προτιμήσεις του κοινού και τη συγγραφική ευαισθησία. Είναι τόσοι πολλοί οι παράγοντες που συνδιαμορφώνουν τον λογοτεχνικό κανόνα και τις επιμέρους ειδολογικές κατηγορίες, που κάθε προσπάθεια να οριστεί αντικειμενικά και απόλυτα σκοντάφτει στις υποκειμενικές μας θεωρήσεις, προκαταλήψεις, προτιμήσεις και κρίσεις.
Σε μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν, ανακαλύπτουμε ιστορίες που χάνονται στο βάθος του χρόνου, μύθους και θρύλους εποχών που ο άνθρωπος ήταν ικανός για κάθε βδελυρή πράξη. Ιστορίες με εγκλήματα και άλλες ενέργειες που παραβαίνουν τους ηθικούς κώδικες, υπάρχουν από την εποχή του πρώτου ανθρώπου, στη μυθολογία, στην ιστορία και στη λογοτεχνία. Από τον Κάιν ως τον Οιδίποδα, τους ανατολικούς λαούς, την Παλαιά Διαθήκη, τη Ρώμη, τον Μεσαίωνα, το Βυζάντιο, την Ιερά Εξέταση, τις επαναστάσεις και τους πολέμους, τους κατασκόπους και τους κοινούς εγκληματίες, τους ληστές της υπαίθρου από τον καιρό του Θησέα, και τον υπόκοσμο στις σκοτεινές μεγαλουπόλεις, άνθρωποι του περιθωρίου αλλά και άνθρωποι με πνευματικότητα διαπράττουν κατάπτυστες πράξεις.
Το άρθρο αυτό αποτελεί μια φιλολογική περιπλάνηση στις ιστορίες του Καρόλου Ντίκενς (1812-1870) που σχετίζονται με τις απαρχές του αστυνομικού μυθιστορήματος, του μυθιστορήματος, δηλαδή, που θεματοποιεί το έγκλημα και το περιγράφει από μια συγκεκριμένη οπτική. Την οπτική του ερευνητή. Αναφέρομαι στο κλασσικό αστυνομικό μυθιστόρημα, του οποίου τα δομικά στοιχεία είναι ο φόνος, η διερεύνηση και η διελεύκανση από κάποιον που αναλαμβάνει τον ρόλο του ερευνητή. Το ιδιότυπο αυτό μυθιστόρημα που χαρακτηρίζεται από την ανάστροφη αφήγηση της ιστορίας αναδύθηκε ως είδος τον 19ο αιώνα μέσα από μια δεξαμενή ξέχειλη από προσμίξεις παλαιότερων και νεώτερων αφηγηματικών τύπων και τάσεων του 18ου αλλά και του 19ου αιώνα.
