Η Μάσκα του Δημητρίου

Ο Ολλανδός συγγραφέας μυστηρίου Cornelius Leyden ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη, για να βρεθεί τυχαία μπροστά στο πτώμα ενός άντρα που ξέβρασε ο Βόσπορος. Η έμφυτη περιέργειά του και η συγγραφική του διαστροφή θα τον οδηγήσει στην έρευνα του παρελθόντος του νεκρού άντρα, που λεγόταν Δημήτριος Μακρόπουλος και φαίνεται να συμμετείχε σε σημαντικά γεγονότα της ιστορίας των Βαλκανίων τις δεκαετίες του ’20 και του ’30. Το ψάξιμο θα οδηγήσει τον Leyden σε περιοδεία από την Τουρκία μέχρι την Ελβετία και τη Γαλλία, μπροστά σε διλλήματα και κινδύνους, μπροστά σε χρήματα και παγίδες και τελικά σε μια αλήθεια, που είναι πολύ διαφορετική από αυτή που φανταζόταν.Η Μάσκα του Δημήτριου είναι ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του Βρετανού συγγραφέα Eric Ambler, το οποίο ανέλαβε να μεταφέρει στη Μεγάλη Οθόνη το 1944 ο Ρουμάνος σκηνοθέτης, Jean Negulesco. Στο βιβλίο, ο συγγραφέας Charles Latimer (ο Leyden της ταινίας) ερευνά τη ζωή του μυστηριώδους Δημήτριου Μακρόπουλου, ενός τυχοδιώκτη που ξεκίνησε από συσκευαστής σύκων (μέτριος, όπως μαθαίνουμε) για να εξελιχτεί σε κατάσκοπο, ραδιούργο μηχανορράφο, άνθρωπο αδίστακτο και εξαιρετικά ικανό, που συμμετείχε σε πολιτικές δολοφονίες, κλοπές σημαντικών εγγράφων και κάθε λογής βρωμοδουλειά που θα του απέδιδε χρήματα.

Η ταινία του Negulesco είναι καλογυρισμένη και χορταστική, ειδικά αν σκεφτούμε πως κυκλοφόρησε σχεδόν 80 χρόνια πριν. Όλοι οι ηθοποιοί – ειδικά οι πρωταγωνιστές – βάζουν τα δυνατά τους και λάμπουν. Ο Peter Lore πραγματικά πείθει στο ρόλο του μαλθακού, αλλά εξαιρετικά περίεργου κι εύστροφου συγγραφέα, όπως κι ο Sydney Greenstreet σαν αντίζηλος του περιβόητου Δημήτριου (Zachary Scott), που αναστάτωσε τη μισή Ευρώπη. Όμορφα αποτυπώνεται και η περιφορά του Leyden από την Κωνσταντινούπολη στα Βαλκάνια και μετά στην Κεντρική Ευρώπη, παρότι όλα γυρίστηκαν σε κλειστούς χώρους, που θα μπορούσαν είναι studio, οπουδήποτε.

Από την άλλη πλευρά, το βιβλίο δίνει μεγάλη έκταση κι αναφορά σε γεγονότα και πραγματικά πρόσωπα της εποχής, όπως ο Κεμάλ Ατατούρκ κι ο Αλεξάνταρ Σταμπολίσκι, με τα οποία ο Δημήτριος φαίνεται να εμπλέκεται και να τοποθετείται οργανικά στην ιστορία. Αντίθετα, στην ταινία του Negulesco οι σχετικές λεπτομέρειες είναι φιλτραρισμένες κι απλοποιημένες, απλώς συνοδευτικά στοιχεία τα οποία συλλέγει ο Leyden για να βρει το κλειδί του μυστηρίου. Δυστυχώς, η καρδιά του αινίγματος είναι κάπως αφελής και αφήνει στο θεατή ένα κενό, ειδικά μετά από τόση περιπλάνηση, ταξίδι και ταλαιπωρία.

Αυτό δε σημαίνει πως η κινηματογραφική “Μάσκα” δε βλέπεται. Κάθε άλλο. Το δίδυμο των Lorre και Greenstreet (σε μια από τις εννιά κοινές τους εμφανίσεις) είναι απολαυστικό και η παρακολούθηση έχει ενδιαφέρον μέχρι το τέλος, έστω κι αν τα πράγματα εκεί στρογγυλεύουν, ξεφουσκώνουν (και τελικά ο Δημήτριος αποδεικνύεται πιο λίγος, από ότι μας είχαν προϊδεάσει όλοι οι αφηγητές). Οι φίλοι ταινιών στα χνάρια του (εξαιρετικού) The Lady Vanishes του Alfred Hitchcock θα το απολαύσουν, ενώ και όλοι οι υπόλοιποι δε θα νιώσουν ότι έχασαν την ώρα τους. Όσοι πάλι θεωρήσουν ότι ο συγγραφέας Eric Ambler δυσφημίζει τους Έλληνες, δείχνοντας τους λωποδύτες και δολοπλόκους, ας σκεφτούν ότι οι Γάλλοι έχουν αναδείξει σε λογοτεχνικά σύμβολο τον Arsene Lupin και οι Βρετανοί, τον “Ευγενή Κλέφτη” A.J. Raffles.