Αποτελεί κοινή παραδοχή πως στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια το είδος (genre) διέρχεται περίοδο άνθισης και σε αντίθεση με τα συμβαίνοντα στο εξωτερικό, απουσιάζουν τα θεωρητικά κείμενα για την αστυνομική αφήγηση σε όλες της τις εκδοχές (λογοτεχνία, κινηματογράφος, κόμικ κ.λπ.). Η Ε.Λ.Σ.Α.Λ. επιχειρεί σταθερά να καλύψει -έστω εν μέρει- αυτό το «κενό» με συχνές δημοσιεύσεις στο site της κειμένων θεωρίας και τεκμηρίωσης τόσο για την ελληνική (βλέπε εδώ), όσο και για την ξένη αστυνομική λογοτεχνία (βλέπε εδώ). Ακόμα, κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων που πραγματοποίησε τον Μάιο-Ιούνιο 2015, με αφορμή τη συμπλήρωση 5 ετών από τη δημιουργία της, επιχείρησε να αναδείξει τις πολύμορφες πτυχές της αστυνομικής αφήγησης, οργανώνοντας συζητήσεις για τη σχέση της με το κόμικ και το θέατρο.
Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερα χρήσιμες είναι δύο εκδόσεις που κυκλοφόρησαν πρόσφατα από τις εκδόσεις Άγρα και την «Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας» της Σχολής Μωραίτη, αντίστοιχα.
«Το Μαύρο καρέ»
Το βιβλίο «Το μαύρο καρέ» του Ανδρέα Αποστολίδη (εκδόσεις Άγρα) έχει ως αντικείμενο μελέτης τις αστυνομικές σειρές και την τηλεοπτική άνοιξη μετά το 2000. Τηλεοπτικές σειρές όπως The Sopranos, The Wire, Treme, Deadwood, Breaking Bad, Prime Suspect, The Killing, Foyle's War, True Detective, House of Cards, Homeland και Mad Men, showrunners/auteurs όπως ο Ντέηβιντ Τσέης και ο Ντέηβιντ Σάιμον μαζί με δεκάδες σεναριογράφους στο περίφημο «writers' room», ηθοποιοί όπως ο Τζέημς Γκαντολφίνι, ο Μπράιαν Κράνστον, ο Κέβιν Σπέισυ και η Έλεν Μίρρεν καθορίζουν πλέον διεθνώς το στίγμα της νέας τηλεόρασης.
Στη δυτική τηλεοπτική μυθοπλασία δημιουργήθηκε μια μεγάλη τομή από το 2000 και ύστερα, μια ένδειξη ενηλικίωσης του μέσου, η οποία για τον ανυποψίαστο τηλεθεατή μπορεί να πέρασε αρχικά απαρατήρητη μέσα στην αδιάκοπη ροή του.
Η αλλαγή σχετίζεται, όπως πάντα, με το ίδιο το μέσον: Η εμφάνιση της καλωδιακής και συνδρομητικής τηλεόρασης στην Αμερική άλλαξε τους όρους παραγωγής.
Η αλλαγή εκφράστηκε αρχικά σε ορισμένες αστυνομικές σειρές λόγω της προνομιακής σχέσης τους με το μεγάλο κοινό. Πρόκειται για καινούργιο πεδίο καλλιτεχνικής έκφρασης συγγραφέων και σκηνοθετών, που βασίζεται στο στοιχείο της αφηγηματικής διάρκειας -της «σειράς»- και στην ευκαιρία της δημιουργικής αξιοποίησής του.
Τα τελευταία χρόνια ένας επιπλέον παράγοντας επιτάχυνε τις εξελίξεις: Η διαδικτυακή απόκτηση των σειρών, κυρίως από το νεανικό κοινό, έχει βάλει τις βάσεις για να παρακαμφθεί η τηλεόραση ως «ροή» και να χρησιμοποιηθεί η τηλεοπτική συσκευή κυρίως ως μέσον προβολής τους.
Μια νέα γενιά δημιουργών άρπαξε την ευκαιρία και μίλησε για τη ζωή και το θάνατο, την παγκόσμια οικονομική κρίση, τη διαφθορά του πολιτικού συστήματος, με πρωτοφανή τόλμη για τηλεόραση. Σύμφωνα πάλι με πολλούς κριτικούς, η νέα καλλιτεχνική τηλεόραση έχει πάρει τη θέση του μεγάλου κοινωνικού μυθιστορήματος του 19ου αιώνα όπως εμφανιζόταν σε συνέχειες στον Τύπο της εποχής.
Το βιβλίο μιλάει για πρώτη φορά στην Ελλάδα συστηματικά για αυτή τη νέα τηλεοπτική πραγματικότητα, την εξέλιξή της τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια και το αμφίσημο μέλλον της.
«Αστυνομική Λογοτεχνία»
Στη δεύτερη έκδοση περιλαμβάνονται 15 εισηγήσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του διήμερου επιστημονικού συμποσίου με θέμα την «Αστυνομική Λογοτεχνία», το οποίο διοργανώθηκε από την «Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας» της Σχολής Μωραίτη στις 30 και 31 Μαρτίου 2012 στο αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (βλέπε εδώ). Στόχος της διοργάνωσης ήταν να αναλυθεί η πρωτοφανής άνθηση της αστυνομικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα και παγκόσμια, τα είκοσι τελευταία χρόνια.
Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν και μπορεί ο αναγνώστης να μελετήσει στον τόμο αυτόν (162 σελ.) είναι οι απαρχές της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας αλλά και οι προοπτικές και το μέλλον της· οι κανόνες που διέπουν διαχρονικά το αστυνομικό λογοτεχνικό είδος, ο ήρωας-ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς ως σύμβολο του κόσμου της εκβιομηχάνισης, της επιστήμης και της λογικής, και οι προκλήσεις του αστυνομικού είδους στην εποχή της κρίσης· η αμφίδρομη σχέση συγγραφέα-κοινωνίας και το σταδιακό πέρασμα από το ερώτημα «ποιος το έκανε» -βασικό κάποτε ζητούμενο κάθε αστυνομικής ιστορίας- στο κοινωνικό ερώτημα «γιατί το έκανε», που εκπροσωπούν οι δύο σύγχρονες σχολές αστυνομικού μυθιστορήματος: το μεσογειακό νουάρ και το δημοφιλές σκανδιναβικό. Επίσης, ανατέμνονται οι ιστορίες του Γιάννη Μαρή και του Πέτρου Μάρκαρη, η διείσδυση των μαθηματικών στη σύγχρονη αστυνομική λογοτεχνία, η βιωματική σχέση του συγγραφέα αστυνομικών με τους ήρωες και τους τόπους κ.ά.
Ειδικότερα, στον τόμο δημοσιεύονται οι εισηγήσεις των μελών της Ε.Λ.Σ.Α.Λ. Ανδρέα Αποστολίδη («Το σταυρόλεξο, ο Αποστολίδης και ο συγγραφικός κόσμος του Γιάννη Μαρή»), Βασίλη Δανέλλη («Οι προοπτικές και το μέλλον της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας»), Κώστα Καλφόπουλου («Ο ντετέκτιβ ως κοινωνιολόγος. Σκέψεις για το “αστυνομικό”, την αστυνομική έρευνα και μια παρέκβαση για το νουάρ»), Απόστολου Λυκεσά («Η αρχή της αβεβαιότητας στο αστυνομικό μυθιστόρημα, με ή χωρίς περίστροφο»), Τεύκρου Μιχαηλίδη («Το μαθηματικό-αστυνομικό αφήγημα»), Μανώλη Πιμπλή («Το αστυνομικό μυθιστόρημα υπό κρίση, σε αποχή κρίσης. Παγίδες, προκλήσεις, προοπτικές») και Φίλιππου Φιλίππου («Οι απαρχές της αστυνομικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα και ο Γιάννης Μαρής»), των παλιών μελών της Ε.Λ.Σ.Α.Λ. Πέτρου Μαρτινίδη («Αστυνόμοι και αστοί»), Κώστα Μουζουράκη («Η ανατομία του εγκλήματος, ανατομία της κοινωνίας») και Χρύσας Σπυροπούλου («Γιατί μας αρέσουν οι αστυνομικές ιστορίες»), καθώς και των Λάκη Δόλγερα («Ποιος το ’κανε ή γιατί το ’κανε»), Γιάννη Ζέρβα («Το αστυνομικό μυθιστόρημα ως αυτοσκοπός και ως πρόφαση»), Δημοσθένη Κούρτοβικ («Από την αίρεση στην ορθοδοξία;»), Ιωάννη-Ιόλαου Μανιάτη («Ο φιλόσοφος κος Χολμς») και Μαρλένας Πολιτοπούλου («Η βιωματική σχέση του συγγραφέα με τους ήρωες και τους τόπους στην αστυνομική λογοτεχνία»).
Ο τόμος διατίθεται από τις Εκδόσεις Παρασκήνιο (Σπύρος Μαρίνης και ΣΙΑ), Σόλωνος 76, τηλ. 210 36.48.170