Τουριστικός οδηγός και αστυνομικό μυθιστόρημα (β’ μέρος)

Το βιβλίο που εγκαινίασε ένα είδος τουριστικού οδηγού με βάση το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι το «Crimes of the scene –A mystery novel guide for the international traveler» των Nina King & Robin Wings (Saint Martin Press, New York, 1997).

Ένα κεφάλαιό του είναι αφιερωμένο στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Ποια βιβλία επιλέγονται για να προσφέρουν περιγραφές όπως:

«Γιουγκοσλαβία 1966: Το έθνος έμοιαζε με προσεκτικά συναρμολογημένο παζλ. Από μακριά έβλεπε κανένας μια εικόνα αρμονίας, ειρήνης και ανεξαρτησίας από τη Ρωσία…Μια πιο κοντινή ματιά αποκάλυπτε τις ρωγμές. Το όλον αποτελείτο από μικρά κομμάτια παράδοξου σχήματος προσωρινά ενωμένα. Κροάτες, Σέρβοι, Σλοβένοι, Δαλματοί, Μαυροβούνιοι, Βόσνιοι, Ερζεγοβίνιοι, Μακεδόνες σχημάτιζαν ένα σύνολο που ονομάστηκε Γιουγκοσλαβία». Από το μυθιστόρημα του Λώρενς Μπλοκ «The Canceled Czech» (1966).

Τέλη του 20ου αιώνα με τους Γιουγκοσλαβικούς Εμφύλιους νωπούς, η «τουριστική» προσέγγιση της περιοχής είναι έντονα χρωματισμένη από μια τοπογραφία της ίντριγκας και των συνωμοσιών. Έτσι μνημονεύεται η «Μάσκα του Δημήτριου» (1939) και «Η ετυμηγορία για τον Ντάλτσεφ» (1951) του Έρικ Άμπλερ, «Ο ερασιτέχνης» του Ρόμπερτ Λίττελ (1981), «Η καρδιά του κινδύνου» (1995) του Τζέραλντ Σύμουρ. Οι επιμελητές στέκονται ιδιαίτερα στο μυθιστόρημα του Λάιονελ Ντέβιντσον «Η νύχτα της Βεντσέσλας» (1960), καθώς σκηνικό του είναι η διάσημη πλατεία της Πράγας. Στα αξιοσημείωτα της αναγνωστικής λίστας που κατάρτησαν οι επιμελητές είναι το «Λευκοί αετοί πάνω από τη Σερβία» (1957) του Λώρενς Ντάρρελ του «Αλεξανδρινού κουαρτέτου», κατασκοπευτικό μυθιστόρημα γύρω από μια φιλοβασιλική ομάδα ανταρτών που θέλουν τα ανατρέψουν τον Τίτο. Στον απόηχο του ψυχρού πολέμου κινείται και η «Αναταραχή στην Τρανσυλβανία» (1993) της Μπάρμπαρα Ουίλσον, με σκηνικό την περιοχή όπου Ρουμάνοι ζούνε μαζί με μια ισχυρή Ουγγρική μειονότητα.

Τη δεκαετία του 1990, ιδιαίτερη εκτίμηση έχαιρε στη Δύση ο Γιόσεφ Σκβορέτσκυ του οποίου τα βιβλία είχαν γνωρίσει από τα τσέχικα πολύ καλές αγγλικές μεταφράσεις, όπως το «The Mournful Demeanor of Lietutenant Borucka»  (1966/1987) και «Τα αμαρτήματα του ιερέα Νοξ» (1973/1989). Το τελευταίο είναι ένα παιχνίδι με δέκα ιστορίες που εκτείνονται από την Πράγα έως το Σαν Φραντσίσκο όπου ο αναγνώστης καλείται να βρει εκτός από τον ένοχο και ποια από τις Δέκα Εντολές του ιερέα Νοξ έχει παραβιάσει.

Τέλη του προηγούμενου αιώνα τα Βαλκάνια κυριαρχούνται «τουριστικά» και θεματολογικά από τα μοτίβα του ψυχρού πολέμου ή της πρόσφατης αιματηρής διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας. Τον 21ο τα μοτίβα θα αλλάξουν προς το  «Balkan noir», όπως ονομάστηκε ένας τόμος με διηγήματα βαλκανικά σε επιμέλεια Βασίλη Δανέλλη και Γιάννη Ράγκου.