Το πρώτο βιβλίο "δημιουργικής" γραφής

Τα βιβλία και τα μαθήματα δημιουργικής γραφής γνώρισαν μεγάλη διάδοση από τη δεκαετία του 1990 και μετά. Έχουν όμως και τη δική τους ιστορία.

Το πρώτο βιβλίο το οποίο προσπαθεί να εξηγήσει πώς γράφεται μια αστυνομική ιστορία είναι Η τεχνική της ιστορίας μυστηρίου (The Technique of the Mystery Story) της Carolyn  Wells, το 1913. Στην εισαγωγή ο J. Berg Esenwain (από τους πρώτους διδάξαντες δημιουργική γραφή σε διηγήματα) σημειώνει: «Η Κάρολυν Ουέλς (1862 -1942) έγραψε περισσότερα από εκατόν εβδομήντα βιβλία. Στα πρώτα δέκα χρόνια της καριέρας της επικεντρώθηκε στην ποίηση, το χιούμορ και τα παιδικά αναγνώσματα. Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία της, The Rest of My Life (1937), γύρω στο 1910 άκουσε την ανάγνωση ενός εκ των μυθιστορημάτων μυστηρίου της Anna Katherine Green και την συνάρπασε ο γρίφος . Από εκεί και πέρα αφιερώθηκε στο είδος. Εξήντα ένας τίτλοι της αφορούν τις ιστορίες με ντετέκτιβ. Η Κάρολυν Ουέλς διαθέτει μια βιβλιοθήκη από εκατοντάδες τόμους και περιοδικά. Αυτή είναι η πρώτη μελέτη του είδους».

Η Ουέλς ξεκινάει το βιβλίο της με  κεφάλαια όπως: ΤΟ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΕΡΓΟ / Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ.

Έως εδώ έχουμε (λίγο άκομψα σε σχέση με την βιβλιογραφία που θα ακολουθήσει τα επόμενα εκατό χρόνια) τις πρώτες αναφορές για το παρελθόν και τις συγγένειες του είδους: το αίνιγμα της Σφίγγας, βουδιστικά αφηγήματα και αραβικές ιστορίες, γρίφοι και ιστορίες τρόμου. Και δηλωμένη η παραδοχή  ήδη από την εισαγωγή πως ενώ πρωταρχικός στόχος της αστυνομικής ιστορίας είναι η αναγνωστική απόλαυση και διασκέδαση -πρόκειται σαφώς για ένα είδος αφηγηματικής τέχνης.

Μεταξύ 1913 και 1941 θα λάβει χώρα η σταδιακή διαμόρφωση της «θεωρίας» του αστυνομικού μυθιστορήματος. Mε δύο σταθμούς: την «Εισαγωγή» της Dorothy Sayers στο Great Short Stories of Detection, Mystery and Horror, (London: Gollancz, 1928). Για να φθάσουμε στον Howard Haycraft, Murder for Pleasure: The Life and Times of the Detective Story, (New York: Appleton 1941). Το βιβλίο του Χάουαρντ Χέυκραφτ εκδίδεται συνειδητά στα εκατό χρόνια των «Φόνων της Οδού Μοργκ» του Πόου για να δηλώσει τα εκατό χρόνια του αστυνομικού αφηγήματος και αποτελεί έκτοτε το κλασικό σημείο αναφοράς όλων των μελετητών.

Μετά από μια ιστορική ανασκόπηση,  η Ουέλς περνάει στο ψητό με κεφάλαια μεταξύ των άλλων: Η ΕΠΑΓΩΓΗ / Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ /  Η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΝΕΓΓΗΣ / ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ /  Ο ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ / ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ /  ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ / Η ΔΟΜΗ /  Η ΠΛΟΚΗ.

Τί αλλάζει στα επόμενα εγχειρίδια εκατό χρόνια μετά; Τα ίχνη δακτυλικών αποτυπωμάτων και πατημασιών υποχωρούν, η χρήση δηλητηρίων εξηγείται εξαντλητικά, η χημική ανάλυση φυσικών  ινών πάσης φύσεως προοδεύει, η βαλλιστική απόδειξη απογειώνεται. Και βέβαια η πρώτη καθοριστική αλλαγή από πρακτικής απόψεως στην στοιχειοθέτηση των αποδεικτικών στοιχείων της έρευνας  είναι η εύρεση γενετικού υλικού, το DNA , πώς συλλέγεται και πότε μπορεί να σταθεί ως έγκυρο αποδεικτικό στοιχείο στην ανίχνευση και εκδίκαση μιας υπόθεσης. Μεταξύ των άλλων το θέμα «ποιανού είναι γυναίκα το παιδί;»  παύει πλέον να αποτελεί άλυτο μυστήριο.

Η δεύτερη καθοριστική αλλαγή είναι η δυνατότητα παρακολούθησης ενός θύτη ή θύματος: από την φυσική παρακολούθηση, στην παγίδευση του τηλεφώνου, την ψηφιακή παρακολούθηση της κινητής τηλεφωνίας, των συναλλαγών μέσω πιστωτικής κάρτας πληρωμών και της κίνησης των τραπεζιτικών λογαριασμών με καταθέσεις και αναλήψεις σε όλες τις περιοχές του πλανήτη έως την παραβίαση υπό όρους ή μη του απόρρητου της ψηφιακής αλληλογραφίας.

Όμως η πιο σημαντική αλλαγή είναι ιδεολογικής φύσεως: αφορά το ποιόν του βασικού ήρωα. Σε όλη την παρουσίασή της η Ουέλς δεν διανοείται ότι μπορεί να ευσταθεί, παρά μόνο ως ακρότατη παραφωνία και εξαίρεση,  μια αστυνομική ιστορία όπου ο ήρωας δεν είναι ο άνθρωπος που θα λύσει τον γρίφο και θα επιφέρει τη δικαιοσύνη, τουλάχιστον στα μάτια του αναγνώστη, αλλά είναι άτομο  ηθικά αμφιλεγόμενο έως  ίσως και δολοφόνος.  Ένας κανόνας που έκτοτε (ειδικά στον αιώνα μας) έχει αντιστραφεί αμετάκλητα. Ο ασταθής ψυχολογικά χαρακτήρας με έντονα προβλήματα στην προσωπική του ζωή που καθορίζουν ενίοτε τη στάση του στην έρευνα  ή είναι ο ίδιος  απατεώνας ή καριερίστας  ή ενδίδει συχνά  στις πιέσεις του συστήματος, των ανωτέρων του ή του υπόκοσμου ή είναι ακόμα και  έρμαιο διπολικής συμπεριφοράς, αποτελεί μοτίβο ισχυρό της σύγχρονης μυθοπλασίας.

Κατά τ’ άλλα για να είναι μια ιστορία «αστυνομική» έχει πάντα να «παίξει» με τις περισσότερες από τις συμβουλές και τις υποδείξεις του 1913.

Ειδικά η τελευταία συμβουλή (περί πρωτότυπων πλοκών και ο τρόπος επίλυσής του) αλλιώς διατυπωμένη: η αποφυγή της αφόρητης επανάληψης  (στις μέρες μας κρατική εν γένη διαφθορά και κοινωνική αδικία) ή  της εξυπνακίστικης   λύσης, που συναντάμε σε πολλά αστυνομικά μυθιστορήματα κοινωνικού ή ψυχολογικού περιεχομένου. Το αστυνομικό μυθιστόρημα πρέπει να παραμένει «έξυπνο», σε εγρήγορση  και πρωτότυπο!