Μια ιδιόμορφη προσέγγιση του Σκανδιναβικού νουάρ

Η Ουέντυ Λέσσερ (Wendy Lesser), συγγραφέας βιβλίων που συνδυάζουν  βιογραφίες με λογοτεχνική κριτική και έρευνα, γράφει στην εισαγωγή της ιδιόμορφης μελέτης της «Scandinavian Noir -in pursuit of a mystery» (2020): «Δεν πρόκειται για εγκυκλοπαίδεια του Nordic Noir. Αντίθετα πρόκειται για κάτι πολύ πιο εκκεντρικό και προσωπικό: τη δική μου αντίληψη για τρεις Σκανδιναβικές χώρες -Σουηδία, Νορβηγία και Δανία- όπως τις είδα μέσα από τα αστυνομικά μυθιστορήματα που διάβασα τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Αυτό που κατέστρωσα εδώ είναι ένας χάρτης ή ένα πορτραίτο ή μια πολιτιστική ιστορία ενός τόπου που υπάρχει και ταυτόχρονα δεν υπάρχει. Για πολύ καιρό η βασική πηγή μου για τις τρεις χώρες ήταν αυτά τα μυθιστορήματα και το γεγονός ότι όλα περιείχαν μεγάλες δόσεις πληροφοριών για την καθημερινή ζωή πέρα από τους φόνους, μου επέτρεψε να συγκροτήσω τη φανταστική μου Σκανδιναβία. Ίσως το μοναδικό παράδοξο, είναι ότι οι πιο διακριτοί κάτοικοί της ήταν αστυνομικοί … Για χρόνια δεν είχα καμία επιθυμία να επισκεφθώ τις πραγματικές χώρες που αντιστοιχούσαν στις μυθοπλαστικές. Αλλά ξαφνικά μια ωραία μέρα, οι χώρες της φαντασίας μου δεν μου έφθαναν. Αυτή είναι η ιστορία της περιπέτειας που ακολούθησε».

Το ενδιαφέρον για εμάς βρίσκεται στο ταξίδι της Ουέντυ Λέσσερ επί σαράντα χρόνια στις σελίδες των σκανδιναβικών αστυνομικών βιβλίων και όχι στο πραγματικό της ταξίδι, παρά μόνο ως αφορμή για να συνοψίσει τα μοτίβα τους. Και με αυτή την έννοια το βιβλίο της είναι πιο ζωντανό από τις κλασσικές μελέτες του είδους.

Παραθέτει στο τέλος έναν κατάλογο τριάντα ενός συγγραφέων και προφανώς μέσα από αυτούς άντλησε και τα θέματα που ξεχωρίζει ως επαναλαμβανόμενα μοτίβα και τα οποία εν συντομία είναι λίγο ως πολύ τα ακόλουθα:

Το Αλκοόλ («το οποίο πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή κάθε ανάλογης λίστας». Η Γραφειοκρατία («κάθε είδους κυβερνητικοί κανονισμοί και άχρηστες περιπλοκές στην αλυσίδα των εντολών από την κορυφή στη βάση»). Η Ικανότητα ή η Ανικανότητα προσδιορίζει τη συμπεριφορά της αστυνομίας. Οι Κατοικίες –«των ίδιων των αστυνομικών, των εγκληματιών που καταδιώκουν ή των μαρτύρων που καλούνται να καταθέσουν, κατέχουν μια παράδοξα υψηλή θέση σε αυτά τα βιβλία». Η Ερωτική ζωή «είναι κεντρικό θέμα στις ιστορίες των αξιωματικών της αστυνομίας στα Σκανδιναβικά αστυνομικά». Οι Γυναίκες αστυνομικοί εν δράση σπανίζουν. Οι Γιορτές και τα εποχιακά φεστιβάλ «διατρέχουν όλο το χρόνο, ειδικά στη Σουηδία». Η Απομόνωση «είναι κεντρικό θέμα στο πώς αντιμετωπίζουν οι Σκανδιναβοί τον εαυτό τους. Το 60% του πληθυσμού της Στοκχόλμης ζει μόνο του, ένα στατιστικό στοιχείο με γενικότερη ισχύ». Η Δικαστική έρευνα και διαδικασία «είναι σχεδόν ανύπαρκτη σε αυτά τα αστυνομικά, κάτι που παραξενεύει πολύ έναν Αμερικανό αναγνώστη». Τα Παιδιά υποφέρουν στα σκανδιναβικά αστυνομικά, «σχεδόν σε όλα κάποιο παιδί ή έφηβος έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά ή ψυχολογικά από τους ενήλικες. Και οι ίδιοι οι δολοφόνοι αποδεικνύεται στο τέλος πως έχουν κι αυτοί κακοποιηθεί όταν ήταν μικροί». Το Φως και το Σκοτάδι, «έχουν μια μεταφορική θέση σε αυτά τα αστυνομικά, αλλά και μια ρεαλιστική». Η Δολοφονία του Πάλμε «μπορεί να μην αναφέρεται σε κάθε σουηδικό αστυνομικό, αλλά υπερίπταται όλων». Οι Σαδιστικές τάσεις «βρίσκονται παντού». Η Ομαδική δουλειά «είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για τη λύση μιας υπόθεσης». Η Ξενοφοβία «δεν είναι κάτι καινούργιο γι’ αυτή την περιοχή του κόσμου, αλλά μέχρι πρόσφατα δεν είχε πολλές ευκαιρίες να επενδύσει τους φόβους της».

Η Ουέντυ Λέσσερ αφιερώνει το πόνημά της «Στους Σκανδιναβούς αστυνομικούς, μυθοπλαστικούς και πραγματικούς, που χάρη σε αυτούς προέκυψε αυτό το βιβλίο».  Ενδεικτική αφιέρωση για  το είδος του αστυνομικού μυθιστορήματος με το οποίο ασχολείται σε μια κοινωνία που έχει εμπιστοσύνη στους θεσμούς και τη δικαιοσύνη της, ακόμα κι όταν περνάνε κρίση ή αμφισβητούνται προσωρινά · η λύση μιας εγκληματικής υπόθεσης είναι αδιανόητη εκτός της κρατικής υπηρεσίας. «Πολλά όμως σκανδιναβικά αστυνομικά αρχίζουν και τελειώνουν μ’ ένα επίπεδο ήττας που δεν μπορεί ποτέ να ξεπεραστεί. Ο κεντρικός ντετέκτιβ έχει περάσει ήδη τόσα που δεν  μπορεί να ανακάμψει, ακόμα κι αν έχει λύσει την υπόθεση». Ένα κλίμα πένθους θα συμπληρώναμε εμείς κυκλώνει τις υποθέσεις του Νόρντικ νουάρ.