Ο Μπέκας, ο Μακρής, ο Αποστολίδης και η Θεσσαλονίκη

Γράφοντας τη μελέτη «Ο κόσμος του Γιάννη Μαρή» δεν είχα στο μυαλό μου να κάνω μια εγκυκλοπαίδεια Μαρή, αλλά να προτείνω έναν τρόπο ανάγνωσής του. Οπότε  τις αναφορές  του στη Θεσσαλονίκη τις έχω διάσπαρτες στο βιβλίο μου. Μπορώ όμως τώρα να σας τις παρουσιάσω τώρα μαζεμένες.

Η πρώτη αναφορά στη Θεσσαλονίκη γίνεται στο Έγκλημα στα παρασκήνια, 1954, ο κακός Μάκης Αγγέλογλου, πρώην δοσίλογος που παρίστανε τον νεκρό, όταν εντοπίζεται στη Λάρισσα από τον Μπέκα, καταφεύγει στη Θεσσαλονίκη σε κάποιον  Μαυρίδη, που έχει ένα εξοχικό καφενεδάκι στο Μπαχτσέ τσιφλίκ.   Στο καφενεδάκι του Μαυρίδη κυκλώνουν τον Αγγέλογλου οι άντρες του Μπέκα, αυτός σκαρφαλώνει στο τοιχάκι της ταράτσας και πυροβολεί. Ένας χωροφύλακας ανεβασμένος σε δέντρο τον πετυχαίνει στο μέτωπο.

Στο διήγημα Η κεφαλή του Απόλλωνα, 1960, ο Μπέκας στη Μύκονο πέφτει πάνω σε ένα παλιό γνωστό του, τον Αγγελίδη, που του λέει ότι κάνει λάθος, τον λένε Αρτέμογλου.    Ο Μπέκας λέει: «Ο κ.Αρτέμογλου έχει στην πλάτη του μια ερήμην καταδίκη ισοβίων δεσμών για «συνεργασία με τον κατακτητή». Δούλεψε στη Θεσσαλονίκη σαν πράκτωρ της Γκεστάπο. Μόνο που τότε δεν είχε το όνομα Αρτέμογλου, αλλά Αγγελίδης». Ο Μαρής παίζει συνέχεια με τα ονόματα.

Στην Κυρία της νύχτας, 1955, ο κακός της Θεσσαλονίκης λέγεται πάλι Αγγελίδης, έχει αντιπροσωπεία γεωργικών μηχανών στην Τσιμισκή, το σπίτι  του είναι στην Παύλου Μελά και η βίλα του στην Αρετσού. Η Λιάνα Περέζ πιάνει σουίτα στο Μεντιτεράνεαν,  ο σπιούνος  της μένει στο Θεσσαλικό, ο αρραβωνιαστικός της κόρης του Αγγελίδη στην πλατεία Αγίας Σοφίας και η πιστή φιλενάδα της στην οδό Γεωργίου Σταύρου.

 

Ο Γιάννης Μαρής το 1955 δεν έχει αποφασίσει ακόμα ποιος αστυνομικός θα είναι ο κεντρικός του ήρωας: ο  Μπέκας,  ο Ιορδάνογλου, ο Μακρής ή ο Μαυρίδης; Στην Κυρία της νύχτας εμφανίζεται ο αστυνόμος Μακρής:  «Ένας ψηλός, αδύνατος, καλοντυμένος, που δεν έμοιαζε με αστυνομικό. Ευκολότερα θα τον πέρναγε κανείς για ανώτερο υπάλληλο τράπεζας».

Όμως στην 48^η συνέχεια της Ακρόπολης  ο Μακρής εκ παραδρομής γίνεται Μαυρίδης. Επαναδημοσιεύει στο περιοδικό Πρώτο το μυθιστόρημα το  1962 με τίτλο Ένας άγγελος από την κόλαση και  αυτά τα λάθη διατηρούνται, αλλά πρόσφατα  βρέθηκε από τον υιό Τσιριμώκο μια φωτοτυπία του έργου με χειρόγραφες διορθώσεις. Σε αυτήν ο Μαρής  αλλάζει τον Μακρή και τον Μαυρίδη σε  Μπέκα και  διαγράφει τις περιγραφές τους.

Ο Μακρής ως δημοσιογράφος θα είναι ο πρωταγωνιστής της πρώτης υπόθεσης του Μαρή που εκτυλίσσεται σχεδόν όλη στη Θεσσαλονίκη. Στον  Αυτόπτη μάρτυρα ο δημοσιογράφος, Μακρής επιστρέφει  από την Μέση Ανατολή και πηγαίνει στα γραφεία της Πρωινής στην Πανεπιστημίου. Μαθαίνει πως όσο έλειπε, αυτοκτόνησε στη Θεσσαλονίκη ένας νεαρός συντάκτης της εφημερίδας, παρότι  βρισκόταν στα πρόθυρα μιας μεγάλης επιτυχίας. Λεγόταν (τι άλλο;)  Αγγελίδης (Γιάννης αυτή τη φορά), και τον είχε σαν παιδί του.

Ο Μακρής υποψιάζεται δολοφονία. Βρίσκει τη φιλενάδα του Αγγελίδη, την χορεύτρια Λίντα Λάρμα του καμπαρέ «Αμπασσαντέρ». Ο μικρός τής  είχε αναφέρει με έμφαση  στο τηλέφωνο το καμπαρέ «Μαύρη Γαρδένια» της  Θεσσαλονίκης.  Ο Μακρής πάει Θεσσαλονίκη και μένει στο ξενοδοχείο Παλλάς της Τσιμισκή. Υπήρχαν τρεις μάρτυρες της αυτοκτονίας Αγγελίδη. Η μία ήταν η Ζανέτ Φραγκοπούλου, ντίβα απροσδιόριστης ηλικίας, που πάντως τα είχε τα χρονάκια της.   Έμενε στη βίλα Γαλήνη, στην Αρετσού.  Ο Μακρής έχει στη διάρκεια των ερευνών του συνέχεια μια σκιά πίσω του, που τον παρακολουθεί, αλλά  και τον προστατεύει.

Ο Μακρής πλησιάζει τη λύση της υπόθεσης Αγγελίδη μέσω της Ντόλλυς που δουλεύει στο καμπαρέ  «Μαύρη  Γαρδένια». Την τελική  όμως λύση δίνει  ο ανώνυμος μηχανισμός της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης με τη βοήθεια της  προστάτιδος σκιάς  του Μακρή, που λεγόταν  Καπλάνης σκέτο.

Η επόμενη αναφορά στη Θεσσαλονίκη γίνεται στα Χέρια της Αφροδίτης  -1963.  Η Αλίκη Παπάζογλου παίρνει άδεια για να πεταχτεί στην Αθήνα να δει τον δίδυμο αδελφό της. Ήταν δακτυλογράφος σε γραφείο ταξιδίων στη Θεσσαλονίκη και δεν γινόταν να αφήσει τη θέση της παρά μόνο την άνοιξη, που θα έπαιρνε άδεια. Ο αδελφός της έμενε εδώ και πέντε μήνες Αχαρνών 188. Στο τρένο απέναντί της καθόταν ένας σπόρτσμαν διανοούμενος, ο δημοσιογράφος Μακρής!

Το δεύτερο μυθιστόρημα του Μαρή που εξελίσσεται ολοκληρωτικά στη Θεσσαλονίκη είναι η Επιχείρηση εκδίκηση -1964.  Ο αφηγητής λέγεται  πάλι Μακρής, αλλά αυτή φορά Γιώργος, επιχειρηματίας σαράντα περίπου ετών από τη Νέα Υόρκη. Δεν έχει καμία σχέση με τον δημοσιογράφο Γιάννη Μακρή, αρχισυντάκτη της Πρωινής.  Ο Γιώργος Μακρής, λοιπόν, παλιά φοιτητής στη Θεσσαλονίκη,  επιστρέφει για να δει τον επιχειρηματία Ευλάμπιο Σεβαστίκογλου και να κλείσει δουλειά  με την εταιρεία του στη Νέα Υόρκη.

Στη Νέα Υόρκη η ξαδέλφη του Μαίρη Μαυρίδη του έδωσε ένα άρωμα να το πάει για δώρο στη φίλη της καλλονή Ελένη Λαμπρινού. Στην οδό Αγίας Σοφίας σε μια πλούσια πολυκατοικία ο αφηγητής επισκέφθηκε την Λαμπρινού, μια απίθανα όμορφη γυναίκα που τον κοιτούσε με φόβο και μίσος. Όταν την επομένη επισκέπτεται την οικία Λαμπρινού, εμφανίζεται άλλη Ελένη Λαμπρινού από την προηγούμενη, η οποία δηλώνει άγνοια.

Ο Γιώργος Μακρής ερευνά μέσω του παλιού του φίλου Παύλου Κύρκου την υπόθεση. Μαθαίνει ότι η Ελένη Λαμπρινού είναι Εβραία και ο άντρας της δοσίλογος και πιθανά υπεύθυνος για την εξολόθρευση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Η Ελένη  λέγεται  Ίλντα Χαζάν. Ο Μακρής ερωτεύεται την Ίλντα. Η  Ίλντα κυνηγάει παλιούς Ναζί που βρίσκονται στο κότερο Σαν Ρέμο, το οποίο και ανατινάζει αυτοκτονώντας.

 Η πλοκή είναι πιο τραβηγμένη, το ενδιαφέρον, όμως, του βιβλίου βρίσκεται σε δύο δεύτερους χαρακτήρες του και σ τις σκηνές γύρω από αυτούς.

Ο Γιώργος Μακρής από τα φοιτητικά του χρόνια είχε φίλο τον Παυλάκι Κύρκο που στο μεταξύ έγινε δημοσιογράφος στη «Μακεδονία».  Παλιά, πριν είκοσι τρία χρόνια, δηλαδή το 1941, σύχναζαν στο καφενείο του Μήττα, στο καθαρά φοιτητικό καφενείο «Παρθενών», στα «Γαλάξεια»  όπου έπαιζαν παράνομα πόκερ, το «Τριανόν» με τις ψάθινες πολυθρόνες του και το παραλιακό «Αστόρια». Τα στέκια έχουν αλλάξει και ο Κύρκος  πηγαίνει  τον Γιώργο Μακρή  στο ζαχαροπλαστείο του «Φλόκα».  Είναι σαραντάρηδες, αλλά και οι δύο κρύβουν τα χρόνια τους και λένε  πως είναι τριάντα οκτώ.

Ο Μακρής έμενε στο ξενοδοχείο Μεντιτερανέ . Ήταν η περίοδος του φεστιβάλ και τη έκθεσης.

Η ατμόσφαιρα ήταν καλλιτεχνική. Η Ρίκα Παρασκευά κατέβαινε τις σκάλες με ύφος διεθνούς βεντέτας. Στην άκρη ο Χριστόφορος Νέζερ κατέπλησσε τους πάντες με την ακατάβλητη νεανικότητα των εβδομήντα ετών του. Μέτριος στο ανάστημα, λίγο παχύς και πολύ ευκίνητος, παρά τα πενήντα του χρόνια, ο Έκτωρ Αποστολίδης, της μεγάλης κινηματογραφικής εταιρείας «Αποστολίδης και Σια», ήρθε προς το μέρος μου με τεντωμένο το χέρι.

Ο Γιώργος Μακρής θα βρεθεί αρκετές φορές με τον Αποστολίδη.

Διέκρινα τον Έκτορα Αποστολίδη, φρέσκο και λαμπερό μέσα στο καλοραμμένο θερινό σμόκιν του. […] Τον είδα να εγκαταλείπει απότομα την παρέα του και να πηγαίνει βιαστικά προς την πόρτα. Μια όμορφη γυναίκα έμπαινε. Την είχα ξαναδεί; Ήταν η πρωταγωνίστρια της ισραηλινής ταινίας, η Μπέλλα Λάγια. Ο Αποστολίδης την υποδέχθηκε με τον τρόπο που θα υποδεχόταν κανείς μια θεά. Την πήγε στο βάθος της σάλας και γρήγορα ένας κύκλος από θαυμαστές σχηματίστηκε γύρω της.

  Τρίτη αλήθεια, 1974. Αφηγητής είναι ο κύριος Πάλλης τριάντα εννέα ετών, που βρίσκεται σε «νευρική κατάπτωση» και ο γιατρός τού συστήνει πρόσθετες διακοπές.

 

Ο άσημος αρχιτέκτων φθάνει στη Θεσσαλονίκη και πιάνει το δωμάτιο 201, πού αλλού, στο ξενοδοχείο Μεντιτερανέ. Κατεβαίνει για φαγητό,  τρώει ανόρεχτα και στις έντεκα επιστρέφει στο δωμάτιό του. Στο κρεβάτι του υπάρχει ξαπλωμένη μια νεαρή γυναίκα  γυμνή (η Λίνα). Ενώ η κοπέλα του εξηγεί πως την έστειλε κάποια Έφη, τρεις άντρες μπουκάρουν μέσα και αντικρίζοντας τον Πάλλη, αποχωρούν αμέσως. Το συμπέρασμα ήταν πως περίμεναν να βρούνε κάποιον άλλον στη θέση του.

Ο νευρασθενής αρχιτέκτων πετάει έξω την κοπέλα και την μεθεπομένη νοικιάζει ένα Τράιομφ 2000 και φεύγει για Πολύγυρο. Πριν φύγει,  στο Μεντιτερανέ πέφτει πάνω σε μια μεγάλη συντροφιά που έχει σχηματιστεί γύρω από τον συνθέτη Μάνο Χατζηδάκη.

  Η εξαφάνιση του Τζων Αυλακιώτη, 1976. Αφηγητής ο Κώστας Ανέστης, που σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης  στη διάρκεια του Μεσοπολέμου και είναι δημοσιογράφος . « Ένας σχεδόν αποτυχημένος δημοσιογράφος με μικρή αμοιβή και όχι τακτική δουλειά».

Ο Κώστας Ανέστης, βλέποντας την παλιά φιλενάδα του και σύζυγο τού Αυλακιώτη, θυμήθηκε την εποχή που πήγαιναν στη Θεσσαλονίκη στο ελεύθερο μάθημα του καθηγητή κοινωνιολογίας,  που είχε γνωρίσει προσωπικά τον Λένιν και σινεμά στο «Διονύσια»,  όπου είχαν δει τον Φοιτητή της Πράγας , ταινία του 1913, προδρόμου του γερμανικού εξπρεσιονισμού.

Ο Ανέστης ερευνά το παρελθόν του Αυλακιώτη. Του συστήνουν μεταξύ άλλων  την Μπιάνκα Καρατζόγλου στη Θεσσαλονίκη. Μας διηγείται ο Ανέστης:

Είχα γνωρίσει έναν ωραίο τύπο συναδέλφου από τη Θεσσαλονίκη. Ήταν ανταποκριτής μας εκεί, ο Τάκης Αποστολίδης. Γύρω στα σαράντα με πρόωρα άσπρα μαλλιά, ρόδινο παχουλό πρόσωπο και συνεχές κέφι. Τακτική συντροφιά όλων των αθηναϊκών θιάσων που πήγαιναν Θεσσαλονίκη, είχε γράψει και δημοσιεύσει στην απογευματινή εφημερίδα του, σε συνέχειες, και μια «αυτοβιογραφία» της Ζωζώς Νταλμάς, όπου το εκρηκτικό αστέρι του ελαφρού θεάτρου, που  κοντά στους κάπως φανταστικούς του έρωτες με τον Κεμάλ Ατατούρκ διηγόταν με σέξυ λεπτομέρειες και τους πραγματικούς του έρωτες με τον Αποστολίδη.

Από την Μπιάνκα Καρατζόγλου, με την πολύτιμη βοήθεια του Αποστολίδη, ο Ανέστης  οδηγήθηκε στην μαντάμ Όλγα του Ρουά Ζωρζ, «που βρισκόταν στην αρχή της λεωφόρου βασιλέως Γεωργίου και έμοιαζε με αξιοπρεπή βιλίτσα αστού, έτσι όπως ήταν χωμένο στο βάθος ενός κήπου προς το μέρος της θάλασσας».

Οι πληροφορίες για τον Τζων ήταν πως υπήρξε έμπιστος του ταγματάρχη Ματιέ του Γαλλικού 2^ου Γραφείου. Ο Αυλακιώτης στη Θεσσαλονίκη ήταν πράκτορας των συμμαχικών μυστικών υπηρεσιών –εκτός κι αν έπαιζε διπλό παιχνίδι.