Οι συγγραφείς ως εγκληματολόγοι

του Γιάννη Πανούση

Κι ο κλέφτης πρέπει να’ναι ένας σοφός,
να ’χει αίσθηση του δίκαιου
Να κλέβει αυτόν που πρέπει.

Γιάννης Υφαντής, Το που μου κλέψαν το μπουφάν

Οι συγγραφείς, κυρίως της αστυνομικής λογοτεχνίας [1], συνήθως δεν συμπαθούν τους αστυνομικούς [2] γιατί οι περισσότεροι ήρωές τους [δια]κατέχονται από «την ηθική του Κακού» [3]. Είναι δηλαδή εν γένει προκατειλημμένοι απέναντι στο Κράτος και στους λειτουργούς του.

Πάρα ταύτα, έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε μερικές εγκληματολογικές απόψεις των μη-εγκληματολόγων συγγραφέων, για να διαπιστώσουμε αν υιοθετούν τις επιστημονικές εκδοχές του κλάδου.

Επειδή τις περισσότερες φορές οι απόψεις τους παρουσιάζονται σαν απορίες τις καταθέτω εν είδει ερωτημάτων:

- Ο πολιτισμός έχει τις ρίζες του στο έγκλημα και την αθλιότητα; [4]

- Μπορεί να ισχυρισθεί κάποιος ότι ορισμένοι άνθρωποι έχουν την αλητεία και την κλοπή στο αίμα τους; [5]

- Η πρόληψη έχει ηθικολογικό ή προ-πολιτικό χαρακτήρα; [6]

- Εκτός από τα ατιμώρητα υπάρχουν κι «απαρατήρητα» εγκλήματα; [7]

- Η αρχιτεκτονική του φόβου των φυλακών [8] τρομάζει τους «εκτός» ή τους «εντός»;

Επειδή για μερικούς το έγκλημα που έχει αίσια κατάληξη δεν νοείται ως τέτοιο [9] κι επειδή η καταστολή ως μοναδική αντιμετώπιση θυμίζει «τη χωροφυλακή των αγαθών παππούδων» [10], νομίζω ότι οι αστυνομικοί συγγραφείς [και όχι μόνο] συχνά χειρίζονται καλύτερα από τους επιστήμονες εγκληματολόγους τη βία του Κακού [11], ως διαλεκτική των εκ-ρήξεων [κοινωνικών, πολιτισμικών κ.λπ.] [12], κυρίως γιατί δεν περιορίζονται από τις αυστηρές δικονομικές και δικαιοπολιτικές επιταγές

Από την άλλη, οι εγκληματολόγοι-ερευνητές εμφανίζονται σε πολλά αστυνομικά μυθιστορήματα [13], γιατί [υποτίθεται ότι] μπορούν να μπουν στο μυαλό του εγκληματία [14] και να εντοπίσουν την ουσία της εγκληματογένεσης [15].

Προφανώς πάντοτε συνυφαίνεται το αστυνομικό μυθιστόρημα με την πολιτική [16] και με την τεχνολογία [17], όμως εξακολουθώ να πιστεύω ότι το μέλλον της μυθοπλασίας συνδέεται με τα μυστήρια της αρχαίας τραγωδίας [18] και όχι μόνο με τη φαντασία του συγγραφέα και την επιστημονική ακρίβεια του εγκληματολόγου.

Το αστυνομικό μυθιστόρημα πρέπει να καταλήγει σε διαλεκτικά ορθά συμπεράσματα,ακόμα κι αν αυτά δεν φαίνονται απόλυτα «αληθή» [19], ώστε να επιτρέπουν στον κάθε αναγνώστη να αναπτύσσει κριτική σκέψη για να εντοπίσει τις «ψευδείς προκείμενες προτάσεις» [20]. Μπορεί ο συγγραφέας να χρησιμοποιεί όρους διπλής σημασίας ή να δημιουργεί συγχύσεις με δίκοπους συλλογισμούς [21], όμως αν δεν υπερβαίνει τα όρια του «φρικτού γραψίματος» [22], πάντοτε θα ισορροπεί ανάμεσα στη μυθοπλασία,τη λογική και την επιστήμη [23].

Το πλέον όμως σύγχρονο δίλημμα είναι το αν υποκύψουν τόσο οι αστυνομικοί συγγραφείς, όσο και οι εγκληματολόγοι στις επιταγές της λεγόμενης «πολιτικής ορθότητας» [24] με άμεση συνέπεια την επιστημονική και λογοτεχνική αυτο-λογοκρισία τους.

That’s the new question.

Υποσημειώσεις – Παραπομπές

[1] Fr. Dűrrenmatt, Ο δικαστής και ο δήμιος του, μτφ. Πελαγία Τσινάρη, επίμετρο Ανδρ. Αποστολίδης, Ροές, 52, 94.

[2] οπ.π., 133.

[3] οπ.π., 87, 101, 102.

[4] Terry Eagleton, Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία, μτφ. Μυρσίνη Γκανά, Πεδίο 2023, 237.

[5] Φ. Ντοστογιέφσκι, Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων, μτφ. Άρης Αλεξάνδρου, Γκοβόστης 2014, 222 - πρβλ. T. Eagleton, οπ.π., 134: «Τί γίνεται αν είναι γεννημένος απατεώνας;» - πρβλ. για «στοιχειωμένη ζωή» Michael Fossel, Κόκκινα φανάρια - Η ηδονή της Αριστεράς, μτφ. Γ. Καράμπελας, Πόλις 2023, 186-187.

[6] πρβλ. Νίκος Παρασκευόπουλος, Φλωρίδεια πυροτεχνήματα, Παρατηρητής της Θράκης 4/7/24.

[7] Fr. Dűrrenmatt, οπ.π., 84-86 - πρβλ. Ανδρ. Μήτσου, Το τελευταίο θερινό σεμινάριο, Νέα 3/8/24: «Υπάρχουν εγκλήματα που εγκρίνονται;»

[8] Γ. Πανούσης, Η ποιητική του φυλακισμένου χώρου, Α. Σάκκουλας 2002.

[9] Σενέκας, Hercules furens, 251-252.

[10] Fr. Dűrrenmatt, οπ.π., 87.

[11] πρβλ. Μαριάνα Ενρίκες: «Το Κακό έχει πολλούς τρόπους να εμφανίζεται», συνέντευξη σε Ν. Κουρμούλη, Νέα/Βιβλιοδρόμιο 3-4/8/24.

[12] Persival Everett, Τα δέντρα, μτφ. Π. Τομαράς, Gutenberg 2024.

[13] βλ. Γ. Πανούσης, Ο Φάνης Κρέμος ανα-λύει και επι-λύει αστυνομικά αινίγματα, Κύφαντα 2021.

[14] Fr. Dűrrenmatt, οπ.π., 17, 107, 143.

[15] Για flori legium criminalis βλ. Αντ. Μακρυδημήτρης, Μικρές δοκιμές, Νίκας 2024,152.

[16] Μεταξύ άλλων Στσέπαν Τβάρντοχ, Ο βασιλιάς, μτφ. Ναταλία Σκανδάλη, Καστανιώτης 2023.

[17] Μεταξύ άλλων A.J. Finn,Τέλος ιστορίας, μτφ. Χρ. Καψάλης, Ψυχογιός 2024.

[18] Γιάννης Χουβαρδάς, Αρχαία τραγωδία ή σύγχρονο μυστήριο;, Βήμα Κυριακής 18/8/24.

[19] βλ. Άρθουρ Σοπενχάουερ, Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο, μτφ. Ντόρα Λαϊνη, Αργοναύτης 2013, 15.

[20] οπ.π., 19, 35, 55.

[21] οπ.π., 37, 47, 73.

[22] Ρήση Έρνεστ Χεμινγουέη, σε Mason Currey, Η τέχνη της ρουτίνας, μτφ. Χρ. Μυγδάλη, Key books 2021, 73.

[23] Άρθ. Σοπενχάουερ, οπ.π., 85 επ., 103.

[24] Βλ. αντί άλλων Σπ. Βλαχόπουλος, Πολιτική ορθότητα - Η σύγχρονη λογοκρισία;, Ευρασία 2024, 53 επ., 90 επ.

* Δημοσιεύτηκε στο site Fractal στις 3 Σεπτεμβρίου 2024.