Η γυναίκα ντετέκτιβ στην αστυνομική λογοτεχνία
Newgate Novel
[Ένα μέρος των σημειώσεων αυτών χρησιμοποίησε κατά την ομιλία της στην ημερίδα της ΕΛΣΑΛ «Τα πολλά πρόσωπα της αστυνομικής λογοτεχνίας»].
Εισαγωγή
Αν και μυθοπλασία σχετική με το έγκλημα και το μυστήριο είχε δημοσιευθεί αρκετά πριν τη βικτωριανή περίοδο, η αστυνομική λογοτεχνία πριν το 1800 συνήθως αντιμετώπιζε τον εγκληματία ως συμπαθητικό ήρωα. Η αλλαγή αυτής της νοοτροπίας άρχισε το 1773, με τη δημοσίευση του πρώτου τεύχους του Ημερολογίου του Newgate (Newgate Calendar), το οποίο περιελάμβανε λογοτεχνικές αφηγήσεις πραγματικών εγκλημάτων. Και αυτές εστίαζαν στον εγκληματία, τον παρουσίαζαν όμως λιγότερο συμπαθή. Η επιτυχία του συγκεκριμένου εντύπου είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση ενός βραχύβιου είδους, της Nουβέλας του Newgate (Newgate novel). Επρόκειτο και πάλι για αληθινές ιστορίες, οι οποίες όμως –πέραν των πραγματικών γεγονότων- εμπεριείχαν και μια γερή δόση μυθοπλασίας.
Tο 1841, στο βιβλίο του Edgar Allan Poe Οι φόνοι της Οδού Μοργκ, κάνει την εμφάνισή του ο πρώτος ντετέκτιβ, ο γάλλος Dupin για να ακολουθήσει το 1852 ο Επιθεωρητής Bucket, στη νουβέλα του Charles Dickens Bleak House, η οποία δημοσιεύτηκε σε δώδεκα μηνιαία τεύχη. Βλέπουμε ότι ο ντετέκτιβ έχει ήδη κάνει την εμφάνισή του στο συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος, η εξέλιξη όμως θα έρθει με τη Φεγγαρόπετρα του Wilkie Collins, με τον χαρακτήρα του Λοχαγού Cuff, ενός μάλλον αναποτελεσματικού αστυνομικού.
Bleak House
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια της βασιλείας της Βικτώριας, η αστυνομική νουβέλα θα καθιερωθεί ως αυτόνομο και ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος και θα τύχει ευρύτατης αποδοχής. Η χρυσή εποχή του είδους θα κρατήσει μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα και θα μας δώσει, μεταξύ άλλων, τα έργα του Sir Arthur Conan Doyle και τον εμβληματικό ντετέκτιβ του Sherlock Holmes.
Όταν μιλάμε για αστυνομικό μυθιστόρημα και, ιδιαίτερα, για τον χαρακτήρα του ερευνητή του εγκλήματος, ο νους μας σχηματίζει την εικόνα ενός σκληροτράχηλου, λίγο αγροίκου αστυνομικού, ιδιωτικού ή μη, έξυπνου και –ενίοτε- παραβατικού. Κι αυτό είναι σωστό, τουλάχιστον για την πλειοψηφία των έργων της αστυνομικής λογοτεχνίας. Η γυναίκα σ’ αυτά μπορεί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, συνήθως όμως θα είναι η βοηθός, η μοιραία γυναίκα ή το θύμα. Κι όμως: ήδη από την εμφάνιση του είδους στη λογοτεχνία, είχαμε γυναίκες-ερευνήτριες του εγκλήματος. Και γι αυτές θα μιλήσουμε εδώ.
Όπως ισχύει και για τους άνδρες συναδέλφους τους, οι γυναίκες ντετέκτιβ ανήκουν σε τέσσερις αρχετυπικές κατηγορίες, με κάμποσες υποδιαιρέσεις. Έχουμε την ερασιτέχνιδα ντετέκτιβ, την ιδιωτική αστυνομικό, την αξιωματικό της αστυνομίας και την ιατροδικαστή ή αναλύτρια αποδεικτικών στοιχείων. Κι ακόμα έχουμε γυναίκες ντετέκτιβς που ανήκουν στον κλήρο, ή είναι κυβερνητικοί πράκτορες ή ακόμα αυτές που παίζουν το ρόλο του ερευνητή στα μεσαιωνικά αστυνομικά μυθιστορήματα.
Ντετέκτιβ γένους θηλυκού - Oι πρώτες γυναίκες ντετέκτιβ
Αν και οι γυναίκες συγγραφείς κυριάρχησαν επί μακρόν στο είδος της αστυνομικής λογοτεχνίας, οι περισσότερες από αυτές επέλεξαν –κατά κανόνα- άντρα για το ρόλο του ντετέκτιβ στα βιβλία τους: η Agatha Christie τον Hercule Poirot, η Dorothy Seyers τον Λόρδο Peter Wimsey, η Ruth Rendell τον Επιθεωρητή Wexford, η Ngaio Marsh τον Sir Roderick Alleyn.
Όταν η C.A. Barnett έκανε έρευνα για τη συγγραφή του έργου της Mystery Women: An Encyclopedia Of leading Women Characters In Mystery Fiction, καταχώρισε σχεδόν 400 κείμενα, διηγήματα και νουβέλες, γραμμένα από το 1860 μέχρι το 1979, στα οποία ο βασικός ερευνητής ήταν γυναίκα. Μόνο 11 από αυτά είχαν γραφεί πριν το 1900. Από την έρευνα αυτή προέκυψε ότι η πρώτη γυναίκα ντετέκτιβ στην ιστορία του είδους, ήταν η Mrs G, η οποία εμφανίστηκε το 1864, στο διήγημα του Andrew Forrester Jr, The Female Detective. Καθώς επρόκειτο για ρηχό και επιφανειακό χαρακτήρα, για τον οποίο ο συγγραφέας δεν έδινε σχεδόν κανένα στοιχείο, παρέμεινε μια μάλλον ανώνυμη φιγούρα, γεγονός που μας οδηγεί να θεωρούμε άλλον ως δημιουργό της πρώτης γυναίκας ντετέκτιβ.
Αν και, όπως προαναφέραμε, ο Wilkie Collins δεν ήταν ο πρώτος που έγραψε αστυνομική νουβέλα, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε γυναίκα στο ρόλο του ντετέκτιβ ή, έστω, στο ρόλο του ατόμου που ερευνά και εξιχνιάζει το έγκλημα, σκιαγραφώντας ολοκληρωμένο χαρακτήρα. Πρόκειται για τη Valeria Brinton, ηρωίδα της νουβέλας του Colins The law and the lady (1875). Η πλοκή του έργου έχει να κάνει με τον γάμο της Valeria και τις υποψίες της για το παρελθόν του συζύγου της. Μέσα από τις έρευνές της, ανακαλύπτει ότι ο σύζυγός της είχε δικαστεί για τη δολοφονία της πρώτης του συζύγου με δηλητήριο και απαλλάχτηκε μόνο λόγω μη ισχυρών αποδείξεων. Μέσα από μια σειρά γεγονότων η Valeria θα αποκτήσει τη συζυγική ευτυχία, καθώς θα καταφέρει να αποδείξει την αθωότητα του άνδρα της.
Αν και η νουβέλα αυτή του Collins είχε στόχο να καυτηριάσει το δικονομικό σύστημα της Σκωτίας, την απαλλαγή με την ετυμηγορία της μη απόδειξης και την καταστροφή που αυτό επέφερε στις ζωές των ανθρώπων λόγω της υποψίας που βάραινε επάνω τους και τους ακολουθούσε μέχρι τέλους, εντούτοις κατάφερε κάτι πρωτοποριακό για την εποχή της. Μιλάμε για τη βικτωριανή Αγγλία, όπου η γυναίκα αντιμετωπίζεται ως ένα αδύναμο, εύθραυστο πλάσμα, χρήζον προστασίας και ανίκανο να πάρει πρωτοβουλίες. O Collins, ίσως και λόγω των αντισυμβατικών προσωπικών του σχέσεων, μπορούσε να διακρίνει τη δύναμη και την αποφασιστικότητα μιας γυναίκας και να εκτιμήσει το κοφτερό της μυαλό.
To 1878, η Anna Katherine Green, με τη δημοσίευση του The Leavenworth Case, γίνεται η πρώτη γυναίκα που συγγράφει αστυνομικό μυθιστόρημα και, μάλιστα, με γυναίκα ερευνήτρια, την Amelia Butterworth.
The Leavenworth Case
Μια, ακόμη, πρωτοπόρος γυναίκα ντετέκτιβ, ήταν η Loveday Brooke, χαρακτήρας που δημιούργησε η Catherine Louisa Pirkis, και οι περιπέτειες της οποίας ξεκίνησαν το 1894, μέσα από δημοσιεύσεις στο περιοδικό της εποχής Ludgate Magazine.
Ταυτόχρονα με την εκδήλωση του πρώτου κύματος του Κινήματος για την Απελευθέρωση των Γυναικών (τέλη 18ου αιώνα μέχρι το 1920), αυξάνει και ο αριθμός των θηλυκών ντετέκτιβ. Ανατρέχοντας στην εγκυκλοπαίδεια της Barnett, διαπιστώνουμε ότι οι περισσότερες ερευνήτριες του εγκλήματος είναι εργαζόμενες και, μάλιστα, σε επαγγέλματα απαιτητικά που προϋποθέτουν σπουδές: γραμματείς, νοσοκόμες, δασκάλες, ακόμα και αρχαιολόγοι ή δημοσιογράφοι. Στις δεκαετίες του ’20 και του ’30 εμφανίζεται μια νέα γενιά γυναικών ντετέκτιβ: μοντέρνες και ζωηρές, συχνά βρίσκουν τη λύση του εγκλήματος με τη βοήθεια των συζύγων ή των εραστών τους. Ενδεικτικά αναφέρω το δημοφιλές ζευγάρι των Nick και Nora Charles, από την πένα του Dashiell Hammett και τους Tommy και Tuppence Beresford της Agatha Christie.
Με την πάροδο του χρόνου η γυναίκα ντετέκτιβ συναντάται όλο και συχνότερα στην αστυνομική λογοτεχνία. Είναι ίση με τον άντρα και –ενίοτε- σκληρότερη από αυτόν. Επίσης είναι σέξυ και έχει λάβει αξιόλογη μόρφωση. Είναι ερασιτέχνις, επαγγελματίας αστυνομικός (ιδιωτική ή μη), επιστήμων.
Ας δούμε, πιο αναλυτικά, μερικούς τύπους γυναικών ντετέκτιβ.
Η ερασιτέχνις
Το πρώτο όνομα που μας έρχεται στο νου σ’ αυτή την κατηγορία είναι, φυσικά της Miss Jane Marple, της ηρωίδας της Κυρίας του Εγκλήματος, Agatha Christie. Πρόκειται για μια ηλικιωμένη ανύπαντρη, γλυκιά κυρία που ζει στο ειδυλλιακό χωριό του St Mary Mead. Εκ πρώτης όψεως δεν είναι παρά το στερεότυπο της περίεργης, κουτσομπόλας, αγγλίδας γεροντοκόρης όμως, καθώς το μυστήριο προχωρά, ο αναγνώστης ανακαλύπτει την οξυδέρκειά της και τη βαθειά της γνώση της «ανθρώπινης φύσης». Καθώς δεν αποτελεί επικίνδυνη ή απειλητική φιγούρα, ο δολοφόνος δεν την λαμβάνει υπόψη, θα λέγαμε πως –τις περισσότερες φορές- δεν την βλέπει καν. Εκείνη όμως, περνώντας ουσιαστικά απαρατήρητη, καταφέρνει να συνθέτει με επιτυχία τα κομμάτια του παζλ και να λύνει το γρίφο. Η Miss Marple πρωταγωνιστεί σε 12 μυθιστορήματα της Agatha Christie ενώ εμφανίζεται και σε διάφορες συλλογές διηγημάτων. Πρώτη της εμφάνιση ήταν το 1927, στη συλλογή διηγημάτων της Agatha Christie Η Λέσχη της Τρίτης (The Tuesday Night Club). Επίσης, σε επτά μυθιστορήματα με κεντρικό ήρωα τον Ηρακλή Πουαρώ, εμφανίζεται και μια άλλη γυναικεία φιγούρα ερευνήτριας του εγκλήματος, η Ariadne Oliver, φίλη του Πουαρώ και συγγραφέας ιστοριών μυστηρίου.
Στον αντίποδα της Miss Marple βρίσκεται η Εva Adamova, τραγουδίστρια σε νυχτερινό κέντρο, η οποία ξεδιαλύνει κλασικά whodunit μυστήρια. Εμφανίστηκε το 1973, στη συλλογή διηγημάτων του τσέχου Josef Škvorecký (δημιουργού του Λοχαγού Boruvka) Sins For Father Knox και δεν έχει καμία σχέση με την αγγλίδα «συνάδελφό» της. Είναι νέα, όμορφη, σέξυ, χωρίς αναστολές, αθυρόστομη και με αγάπη στο αλκοόλ. Ταυτόχρονα είναι έξυπνη και δυναμική, γρήγορη και αποτελεσματική, βρίσκεται πάντα δυο βήματα μπροστά από την αστυνομία. Η μεγαλύτερη διαφορά της, όμως, από τη Miss Marple είναι στον τρόπο με τον οποίο φτάνει στη λύση του εγκλήματος. Ενώ η Miss Marple παρατηρεί και συχνά συνεργάζεται με τους συγχωριανούς της, η Eva επιλύει το πρόβλημα δια της μεθόδου «όταν απορρίψεις όλες τις πιθανότητες, αυτό που μένει είναι η αλήθεια».
Μια άλλη ερασιτέχνις ερευνήτρια που, όμως, συνδυάζει και δύο επιπλέον στοιχεία, είναι η Αδελφή Fidelma, δημιούργημα του Peter Tremayne (ψευδώνυμο του Peter Berresford Ellis). Μοναχή της Κέλτικης Εκκλησίας, η Αδελφή Fidelma, έχοντας ολοκληρώσει τις νομικές σπουδές, λύνει τα μυστήρια με τη βοήθεια του Αδελφού Eadulf, ενός Σάξωνος μοναχού και –προφανώς- συζύγου της.
Με τη δράση της να τοποθετείται κυρίως στην Ιρλανδία, στα μέσα του 7ου μ.Χ., η Fidelma συνδυάζει την ιδιότητα της ερασιτέχνιδος ερευνήτριας με αυτήν της μοναχής, σε ένα καθαρά ιστορικό πλαίσιο. Οι υποθέσεις των βιβλίων είναι ιστορικά whodunits, στη λογοτεχνική παράδοση του Ονόματος του Ρόδου του Umberto Eco και των μυστηρίων του Αδελφού Cadfael της Ellis Peters. Αρκετά περίπλοκες, συχνά εμπεριέχουν αρκετές δευτερεύουσες ιστορίες, περιλαμβάνουν πολιτικές ίντριγκες, θρησκευτικές αντιπαραθέσεις, διαπροσωπικές σχέσεις και επιθυμία για δόξα ή χρήμα.
Πρωταγωνιστεί σε είκοσι βιβλία, με το 21ο να αναμένεται εντός των ημερών.
Η «ιδιωτική»
Η P. D. James μας έχει δώσει δυο εξαιρετικούς χαρακτήρες, στο χώρο των ερευνητών: τον επιθεωρητή της αστυνομίας Adam Dalgliesh και την Cordelia Gray, ιδιωτική αστυνομικό. Η James είναι η πρώτη συγγραφέας σύγχρονου αστυνομικού μυθιστορήματος, στο οποίο ο ντετέκτιβ είναι γυναίκα. Επειδή, όμως, η Cordelia Gray εμφανίζεται μόνο σε δύο μυθιστορήματα (An Unsuitable Job For A Woman – 1972, The Skull Beneath The Skin – 1982), η πρωτιά αυτή δεν έχει αναγνωριστεί ευρέως στην James.
Όπως συμβαίνει και με τους πρωταγωνιστές των Hammett, Chandler και Spillane, η Cordelia είναι ξεκομμένη από την κοινωνία και ο ρόλος της ως ντετέκτιβ αμφισβητείται συχνά. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι, όταν ο συνεταίρος της αυτοκτονεί, αφήνοντάς την μοναδική κάτοχο του γραφείου ερευνών που διατηρούσαν, οι αστυνομικοί -κατά τη διεξαγωγή της έρευνας για την αυτοκτονία του- παίρνουν ως δεδομένο ότι η Cordelia ήταν η γραμματέας του. Ακόμα και οι γυναικείοι χαρακτήρες του έργου διατηρούν επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα της Cordelia και για την ικανότητά της να επιτύχει σ’ αυτό το επάγγελμα. Και όταν τα καταφέρνει εκπλήσσει τους πάντες.
Το βιβλίο έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τις φεμινίστριες , οι οποίες χρειάστηκε να περιμένουν δέκα χρόνια για να δουν την Cordelia σε νέες περιπέτειες. Το δεύτερο αυτό βιβλίο τις απογοήτευσε οικτρά, καθώς η Cordelia εμφανίζεται εντελώς ακατάλληλη για τη δουλειά του ντετέκτιβ. Μάλιστα, αυτό γίνεται απόλυτα κατανοητό στο τέλος του βιβλίου, όπου η υπόθεση που την περιμένει είναι η εύρεση μιας χαμένης γάτας! Ο Nicola Nixon, μελετητής του έργου της P.D. James, υποστηρίζει ότι η απαξίωση της Cordelia από τη δημιουργό της, οφείλεται στις αποστάσεις που κρατούσε η ίδια η James από το φεμινιστικό κίνημα.
Μια άλλη, ιδιαίτερα γνωστή και επιτυχημένη λογοτεχνική ιδιωτική ερευνήτρια (τουλάχιστον σε όλον τον κόσμο πλην, της πατρίδας της, της Botswana!), είναι η Precious Ramotswe, δημιούργημα του Alexander McCall Smith, που απέχει περισσότερο από κάθε άλλη ηρωίδα οποιουδήποτε συγγραφέα, από το πρότυπο της γυναίκας-ντετέκτιβ. Η Precious είναι μια εύσωμη, λίγο κωμική, ευχάριστη κυρία, η οποία διατηρεί ένα ιδιωτικό γραφείο ερευνών στην πόλη Gaborone της Botswana. Παρά το παρουσιαστικό της που αποπροσανατολίζει, έχει κρυφά χαρίσματα: είναι ιδιαίτερα έξυπνη, εξαιρετικός κριτής χαρακτήρων, μια φωτεινή πηγή θετικής ενέργειας μέσα σε ένα μάλλον καταθλιπτικό περιβάλλον. Η Precious, μια θεία που όλοι θα θέλαμε να είχαμε, λύνει μυστήρια και φόνους, εντοπίζει εξαφανισμένα πρόσωπα και κλεμμένα αντικείμενα με έναν τρόπο αποτελεσματικό, γοητευτικό και αξιολάτρευτο. Αγαπά τη Βασίλισσα και τον Nelson Mandela καθώς και τον πολιτικό Seretse Khama, ο γιος του οποίου είναι ο σημερινός Πρόεδρος της Botswana.
Τέλος, θα πρέπει να αναφέρω και την V. I. Warshawski, ιδιωτική ντετέκτιβ από το Σικάγο, ηρωίδα της Sara Paretsky. Η Warshawski είναι κόρη αστυνομικού, διπλωματούχος νομικός (εργάστηκε για ένα διάστημα στην εισαγγελία του Σικάγο), διαζευγμένη, χωρίς παιδιά.
Η Warshawski ασχολείται συνήθως με υποθέσεις δολοφονίας υψηλόβαθμων στελεχών. Είναι μια ψηλή, αθλητική καστανή γυναίκα, που τρέχει για να κρατιέται σε φόρμα, ξέρει καράτε και συχνά εμπλέκεται σε –σώμα με σώμα- μάχες με τους αντιπάλους της. Έχει πάντα επάνω της το ενιάσφαιρο, ημιαυτόματο Smith & Wesson της. Είναι οξύθυμη, σαρκαστική και με μεγάλη αυτοπεποίθηση. Προτιμά να ντύνεται με αθλητικά φανελάκια, τζην και αθλητικά παπούτσια αλλά αισθάνεται το ίδιο καλά με ακριβό ντύσιμο και ψηλά τακούνια, όταν το καλούν οι περιστάσεις. Κοιμάται γυμνή. Αγαπά την Όπερα και την κλασική μουσική και όταν έχει στρες παίζει πιάνο και τραγουδά άριες. Διατηρεί τη γραμμή της παρά τα λουκούλλεια γεύματα που καταναλώνει, συνοδεύοντάς τα με καλό κρασί.
Είναι ηρωίδα 13 μυθιστορημάτων και αρκετών διηγημάτων.
Η επιστήμων
Πρώτη και καλύτερη σ’ αυτή την κατηγορία η Kay Scarpetta, ιταλικής καταγωγής, ιατροδικαστής, τελειομανής, σκληρά εργαζόμενη και απόλυτα αφοσιωμένη στη δουλειά της. Της αρέσει να μαγειρεύει ιταλικές συνταγές, φτιάχνει μόνη της τα ζυμαρικά και το ψωμί της και η κουζίνα του σπιτιού της είναι επαγγελματικών προδιαγραφών. Δημιουργός της είναι η Patricia Cornwell , η οποία έχει γράψει μέχρι στιγμής 17 βιβλία με πρωταγωνίστρια την Kay.
Στα ένδεκα πρώτα μυθιστορήματα της σειράς, η Scarpetta είναι η επικεφαλής ιατροδικαστής στη Βιρτζίνια, στα επόμενα δύο έχει παραιτηθεί και εργάζεται ως ιδιωτική επιστημονική σύμβουλος στη Φλόριντα, στο 14ο διορίζεται ως πρόεδρος στην Εθνική Ιατροδικαστική Ακαδημία της Φλόριντα και στα τρία τελευταία εργάζεται ως ιδιωτική επιστημονική σύμβουλος ξανά, στις πολιτείες της Ν. Καρολίνας, Μασαχουσέτης και Ν. Υόρκης.
Η Scarpetta είναι εξαιρετικά ευφυής και απόλυτα ικανή επιστήμων. Δίνει μεγάλη σημασία στις λεπτομέρειες, είναι γοητευτική και αποφασιστική. Δεν φοβάται να θέσει τον εαυτό της σε κίνδυνο, ούτε υποτάσσεται στα πολιτικά παιχνίδια και συμβιβασμούς των προϊσταμένων της. Τέλος, επιδεικνύει χωρίς αιδώ το life-style της: οδηγεί μιαν ακριβή Mercedes (την οποία αλλάζει συχνά με αυτοκίνητα ίδιου βεληνεκούς) και μένει σε ένα μεγαλόπρεπο σπίτι.
Το 1997 η Kathy Reichs παρουσιάζει στο αναγνωστικό κοινό την ηρωίδα της Temperance Daesee Brennan, ανθρωπολόγο και ιατροδικαστή (όπως, εξάλλου, και η ίδια η Reichs). H σειρά αριθμεί ήδη 13 βιβλία.
Η Tempe μοιράζει το χρόνο της μεταξύ Ν. Καρολίνας και Καναδά: στην Αμερική διδάσκει στο Πανεπιστήμιο και στον Καναδά εργάζεται στο Εργαστήριο Ιατροδικαστικής της επαρχίας του Κεμπέκ. Οι γνώσεις της πάνω στην αρχαιολογία είναι εμφανείς καθώς, μέσα από τα βιβλία, αναδεικνύεται η εμμονή της στον εντοπισμό του ακριβούς χρόνου κατά τον οποίον διεπράχθη το έγκλημα.
Η προσωπική της ζωή δεν υπήρξε ιδιαίτερα ευτυχισμένη (διαζευγμένη, με ιστορικό αλκοολισμού). Η δουλειά της είναι πολύ σημαντική γι αυτήν. Είναι μια παθιασμένη γυναίκα με έντονο χαρακτήρα, ενδιαφέρεται πολύ για τους νεκρούς που καταλήγουν στο τραπέζι της και προσπαθεί με όλες της τις δυνάμεις να τους δικαιώσει, ανακαλύπτοντας τους δολοφόνους τους, φτάνοντας στο σημείο να συνεχίζει τις έρευνες και εκτός εργαστηρίου, γεγονός που την φέρνει αντιμέτωπη με τους επικεφαλής της αστυνομίας του Κεμπέκ. Ενίοτε η δουλειά της δημιουργεί μεγάλο άγχος και τότε πρέπει να καταπολεμήσει την παρόρμησή της ν’ αρχίσει ξανά το ποτό.
Η άσβεστη επιθυμία της να βρει τους δολοφόνους των ατόμων που καταλήγουν στο ιατροδικαστικό της τραπέζι, συχνά την εμπλέκει σε περιπέτειες, κάποιες από τις οποίες αρκετά σοβαρές, που εμπεριέχουν και απτές απειλές για τη ζωή της. Εντούτοις, εξακολουθεί να μάχεται για την ανακάλυψη της αλήθειας και για τη δικαίωση των θυμάτων.
Η επαγγελματίας
Η πρώτη επαγγελματίας αστυνομικός μας έρχεται από τη Ρωσία και δεν είναι άλλη από την Anastasia "Nastya" Kamenskaya της Aleksandra Marinina, συνταγματάρχη της αστυνομίας της Μόσχας. Η Nastya είναι μια ελκυστική και έξυπνη γυναίκα που ανησυχεί για το βάρος της και που μπορεί και αντιπαρέρχεται με ψυχραιμία την τυφλή, ανδροκρατική γραφειοκρατία της αστυνομίας. Δεν οπλοφορεί ποτέ εν ώρα υπηρεσίας, αλλά της αρέσει να διαλογίζεται, πυροβολώντας στο πεδίο εξάσκησης.
Όταν οι άνδρες συνάδελφοί της τα βρίσκουν σκούρα η Νastya, με τη γρήγορη σκέψη και τη διορατικότητά της, τα καταφέρνει. Έχει βαθειά γνώση της ανθρώπινης ψυχολογίας, γεγονός που τη διευκολύνει στη διαλεύκανση των εγκλημάτων που ερευνά. Είναι τολμηρή στη δουλειά της, αλλά δεν προκαλεί τις συνήθειες και τις αξίες του ανδροκρατούμενου χώρου μέσα στον οποίον κινείται. Είναι, ταυτόχρονα, σκληρή και ευάλωτη και έχει την ικανότητα να ταυτίζεται τόσο με το θύμα όσο και με τον θύτη. Έχει ανδρική νοοτροπία αλλά γυναικεία ιδιοσυγκρασία.
Τα βιβλία της Marinina (τέως αξιωματικός της ρωσικής αστυνομίας και η ίδια) με πρωταγωνίστρια τη Nastya έχουν φθάσει, αισίως, τα 25 και έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, τέσσερα από αυτά και στα ελληνικά.
Αξιωματικός του τμήματος ανθρωποκτονιών της Νέας Υόρκης, η Sigrid Harald, είναι ένα ιδιαίτερα μοναχικό άτομο, κόρη αστυνομικού που σκοτώθηκε κατά την εκτέλεση του καθήκοντος. Προσπαθεί να επιβιώσει σ΄ ένα ανδροκρατούμενο επάγγελμα. Είναι εξαιρετικά ικανή αλλά με μια μεγάλη δυσκολία να συνδεθεί συναισθηματικά με τον οποιονδήποτε. Οι περιπέτειές της, γραμμένες από την Margaret Maron, ξεδιπλώνονται σε οκτώ βιβλία μέχρι σήμερα.
Σημαντικός, αν και δευτερεύων χαρακτήρας, στη σειρά βιβλίων της Elizabeth George, The Inspector Lynley Mysteries, είναι αυτός της Barbara Havers, βοηθού του Επιθεωρητή, και κύριου ήρωα των βιβλίων- Thomas Lynley. Η Barbara είναι τόσο οξύθυμη, ώστε να καταφέρει να την υποβιβάσουν και να αποκτήσει φήμη δύσκολου ατόμου ανάμεσα στους συναδέλφους της αστυνομικούς. Καθώς κατάγεται από χαμηλή κοινωνική τάξη, συχνά συγκρούεται με τον αριστοκράτη προϊστάμενό της καταφέρνοντας, ωστόσο, να συνεργάζεται αποτελεσματικά μαζί του.
Η εξέλιξη της γυναίκας ντετέκτιβ στην αστυνομική λογοτεχνία
Μέχρι στιγμής διαπιστώσαμε ότι η γυναίκα ντετέκτιβ, έτσι όπως παρουσιάζεται στο παγκόσμιο αστυνομικό μυθιστόρημα, ανεξαρτήτως δημιουργού, συνήθως συνδυάζει χαρακτηριστικά και των δύο φύλων. Μπορεί να είναι δυναμική, ευαίσθητη, δυνατή, οξύθυμη, κομψή, σέξυ, διορατική, αισθαντική, έξυπνη, καλλιεργημένη, αποφασιστική και ό,τι άλλο μπορεί να βάλει ο νους μας. Από την εμφάνιση του αστυνομικού μυθιστορήματος μέχρι και πριν τριάντα χρόνια περίπου, η γυναίκα ντετέκτιβ θα είναι ανύπαντρη, παντρεμένη με ή χωρίς παιδιά, χήρα, διαζευγμένη και, φυσικά, πάντα ετεροφυλόφιλη. Όμως, το 1977, μια λεσβία ντετέκτιβ έρχεται να ταράξει τους κύκλους της αστυνομικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για την λατίνα Kat Guerrera, την οποία εμπνεύστηκε η Mary F. Beal, στο βιβλίο της Angel Death.
Ήδη, από τη δεκαετία του ’60, οι άντρες συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων, είχαν αρχίσει να δημιουργούν άνδρες ομοφυλόφιλους ντετέκτιβς και να καταπιάνονται με την ανδρική ομοφυλοφιλία στα βιβλία τους. Η γυναικεία ομοφυλοφιλία δεν θα βρει παρά δύο δεκαετίες αργότερα, το δρόμο που οδηγεί στους εκδοτικούς οίκους. Το σίγουρο είναι ότι βιβλία με ηρωίδες λεσβίες ντετέκτιβς είχαν γραφεί. Επίσης σίγουρο είναι ότι απορρίφθηκαν από τους εκδοτικούς οίκους λόγω της ιδιαιτερότητας αυτής στο θέμα τους.
Τα πρώτα αστυνομικά βιβλία με ηρωίδα λεσβία ντετέκτιβ εκδίδονται, όπως ήταν αναμενόμενο, από μικρούς εκδοτικούς οίκους, λεσβιακού προσανατολισμού (ενδεικτικά αναφέρω τους Naiad και Seal), τη δεκαετία του 1970. Όμως το είδος θα αναπτυχθεί ιδιαίτερα από το 1984 και μετά, όταν η Katherine V. Forrest θα δημοσιεύσει το Amateur City, με ηρωίδα την πρώην πεζοναύτη και νυν ντετέκτιβ του τμήματος ανθρωποκτονιών του Λος Άντζελες, Kate Delafield.
Από τότε κύλησε αρκετό νερό στο αυλάκι και σήμερα έχουμε μια πλειάδα γυναικών ντετέκτιβς, με σαφή ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό, που συμπληρώνουν επάξια την πινακοθήκη με τα πορτραίτα των θηλυκών ντετέκτιβς, όπως οι: Carol Aston Επιθεωρητής Αστυνομίας και Denise Cleaver μυστική πράκτορας (αμφότερες δημιουργημένες από την Claire Ncnab), Nea Fox ιδιωτική ντετέκτιβ (της Amelia Ellis), Virginia Kelly επιχειρηματίας και ερασιτέχνις ντετέκτιβ (της Nikki Baker), Jane Lawless ιδιοκτήτρια εστιατορίου και ερασιτέχνις ερευνήτρια (της Ellen Hart) και αρκετές άλλες.
Επίλογος
Τελειώνοντας, να σημειώσω ότι πολλές από τις κυρίες που προανέφερα, «ζωντάνεψαν» (άλλοτε με μεγαλύτερη και άλλοτε με μικρότερη επιτυχία) στον κινηματογράφο και σε τηλεοπτικές σειρές. Υπήρξαν –τουλάχιστον δύο- περιπτώσεις, που έγινε το αντίστροφο. Δηλαδή, τηλεοπτικές ηρωίδες, από το σενάριο και την τηλεοπτική σειρά, πέρασαν σε βιβλία (Murder She Wrote, The X-Files).
Για λόγους ολοκλήρωσης του πορτραίτου της γυναίκας ντετέκτιβ αναφέρω πιο κάτω (με χρονολογική σειρά) μερικούς πασίγνωστους θηλυκούς Σέρλοκ Χολμς, έτσι όπως τους γνωρίσαμε μέσα από τη μικρή οθόνη. Ο περίεργος αναγνώστης μπορεί , αν θέλει, να ακολουθήσει τα ίχνη τους!
- Pepper Anderson (Policewoman) – 1972
- Kelly Garret, Jill Munroe, Sabrina Duncan (Charlie’s Angels) – 1976
- Christine Cagney, Mary Beth lacey (Cagney & lacey) – 1982
- Jessica Fletcher (Murder She Wrote) – 1984
- Maddie Hayes (Moonlighting) – 1985
- Dana Katherine Scully (The X-Files) – 1993
- Olivia Benson (Law & Order SVU) – 1999
- Calleigh Duquesne (CSI Miami) – 2002
- Lilly Rush (Cold Case) - 2003
- Stella Bonasera (CSI New York) – 2004
- Allison Dubois (Medium) – 2005
- Kate Beckett (Castle) - 2009