Η σύγχρονη ελληνική αστυνομική λογοτεχνία

της Κυριακής Γεροζήση

Στους δύσκολους καιρούς όπου καθένας κλείνεται στον εαυτό του και τα προσωπικά του προβλήματα, η λογοτεχνία, οι τέχνες, γενικά ο πολιτισμός και οι δημιουργοί τους, απαξιώνονται.

Η σύντομη παρέμβαση μου αφορά την σύγχρονη ελληνική αστυνομική λογοτεχνία γενικότερα, ένα παρεξηγημένο είδος σε μεγάλο βαθμό, ακόμη και σήμερα που η κυκλοφορία ελληνικών αστυνομικών έργων αυξάνει εντυπωσιακά.

Το 2016 εκδόθηκαν 40 αστυνομικά έργα Ελλήνων δημιουργών, αρκετές μελέτες για το λογοτεχνικό αυτό είδος, υποστηρίχτηκαν διατριβές, έγιναν πάμπολλες εκδηλώσεις, πολλές με πρωτοβουλία της Ελληνικής Λέσχης συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας (ΕΛΣΑΛ), διοργανώθηκαν ακόμη και συνέδρια με συμμετοχή Ελλήνων και ξένων συγγραφέων και λογοτεχνών. Παρ` όλα αυτά, υπάρχουν ακόμη πολλοί διστακτικοί και προβληματισμένοι απέναντι στο αστυνομικό αφήγημα περιστασιακοί αναγνώστες, αλλά και βιβλιοφάγοι, διανοούμενοι, λογοτέχνες και άλλοι οι οποίοι δηλώνουν ευθαρσώς, εγώ δεν διαβάζω αστυνομικά. Επιλογή και δικαίωμά του κάθε αναγνώστη  φυσικά, θέμα γούστου και κουλτούρας αλλά και παρεξήγησης θα πρόσθετα.

Κάθε έργο, αστυνομικό ή όχι, διακρίνεται για την ποιότητα, το περιεχόμενο, τον τρόπο γραφής. Είναι λογοτεχνικό έργο αξίας,  μέτριο ή κακό πεζογράφημα, ακόμη και  παραλογοτεχνία.

Το ίδιο ισχύει και στο αστυνομικό. Το ελληνικό αναγνωστικό κοινό είναι δικαιολογημένα δύσπιστο απέναντί του, όταν ιδιαίτερα οι κάποιας ηλικίας, έχουν γνωρίσει τη Μάσκα και το Μυστήριο, έχουν παρακολουθήσει τις υπερβίαιες αμερικάνικες και όχι μόνον, αστυνομικές σειρές, έχουν φυλλομετρήσει κάποια από τα ογκώδη, καταθλιπτικά, αιμοσταγή και πολλά άλλα πολυδιαφημισμένα κυρίως ξένα, ευπώλητα, αστυνομικά. 

Πόσοι, όμως, άκουσαν δραματοποιημένα ελληνικά αστυνομικά διηγήματα της σειράς Κλέφτες και Αστυνόμοι στον ραδιοσταθμό 902 αριστερά στα FM χωρίς να τα απολαύσουν;

Και ποιος καλλιεργημένος άνθρωπος θα αποκαλέσει  παραλογοτεχνία ή σκουπίδι τους Άθλιους του Βίκτορα Ουγκώ ή Το Έγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογιέφσκι;

Θα αναρωτηθείτε, δικαιολογημένα ίσως, γιατί αναφέρομαι σε τούτα τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Μα γιατί είναι και αστυνομικά έργα. Κοινωνικά, ιστορικά ή υπαρξιακά αλλά και αστυνομικά μυθιστορήματα. Με εγκλήματα, αστυνόμους, σασπένς, αναζήτηση της αλήθειας, ανατροπές...

Το 2016, το Έγκλημα και Τιμωρία κυκλοφόρησε στη Γαλλία από τον γνωστό εκδοτικό οίκο Actes Sud ως αστυνομικό, Roman Policier.

Χρειάστηκε να διαβάσω τρεις φορές Το Έγκλημα και Τιμωρία, με διαφορά δεκαετιών για να αντιληφθώ ότι πρόκειται για αστυνομικό έργο. Το ότι είναι αριστούργημα, το αντιλήφθηκα πολύ πιο γρήγορα. Ευτυχώς.

Η αξία αυτών των έργων δεν αναβαθμίζει φυσικά αυτόματα, το αστυνομικό μυθιστόρημα γενικά. Πρόβλημα δεν είναι το λογοτεχνικό είδος αλλά το γεγονός ότι δεν εμφανίζεται κάθε μέρα ένας Ουγκώ ή ένας Ντοστογιέφσκι, αλλά χιλιάδες απλοί λογοτέχνες. Με το ίδιο κριτήριο της καλής ή όχι λογοτεχνίας και τις προσωπικές μας προτιμήσεις και ευαισθησίες είναι κατά την άποψή μου προτιμότερο να αντιμετωπίζουμε το κάθε έργο συμπεριλαμβανόμενου του αστυνομικού. […]

* Από την ομιλία της συγγραφέως κατά την παρουσίαση του μυθιστόρηματός της «Η σκιά της αλήθειας» (εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη) στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών στις 29 Μαΐου 2017.