Αστυνομική λογοτεχνία και αντεγκληματική πολιτική

του Γιάννη Πανούση

Όλα αυτά τα δήθεν αθώα άνθη και φυτά,
χωρίς να σε ρωτούν,
σε πάνε κάθε τόσο εκεί,
ποιος ξέρει τις σκοτεινές προθέσεις τους.

Σωτήρης Σαράκης, Μεταμόρφωση

Έχω αναρωτηθεί και σε άλλες περιπτώσεις αν ο αστυνομικός συγγραφέας πρέπει να ενδιαφέρεται για την ενδεχόμενη «παρ-ανάγνωση» της ιστορίας του μυθιστορήματός του: αν, δηλαδή, το πλαίσιο, τα πρόσωπα, οι ρόλοι, οι σχέσεις, τα κίνητρα, ο σκοπός, η έκβαση [π.χ η σύλληψη και καταδίκη των ένοχων ή η διαφυγή κι ατιμωρησία τους] επηρεάζουν κοινωνικά, ηθικά και αξιακά τον αναγνώστη, ώστε -σε περίπτωση μη-κάθαρσης- να «υιοθετήσει» μία παράνομη συμπεριφορά [αφού τελικά το «έγκλημα αποδίδει»].

Αυτό το ενδεχόμενο είναι δυνατόν να καταλήξει σε σοβαρότερες συνέπειες, όταν χρησιμοποιείται μία -έστω έμμεση- «γραφή μίσους» κι απαξίωσης όλων των δημοκρατικών θεσμών.

Αν [όλοι;] οι αστυνομικοί είναι βίαιοι, αν [όλοι;] οι δικαστές είναι πολιτικά εξαρτώμενοι, αν [όλοι;] οι δικηγόροι είναι διαπλεκόμενοι με το οργανωμένο έγκλημα, αν εντέλει [όλοι;] οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι, τότε αναρωτιέμαι ποιοι είναι -για τον συγγραφέα- οι «καλοί»; ποιοι δηλαδή εκφράζουν το Καλό, αφού [όλοι;] οι άλλοι εκπροσωπούν το Κακό;

Μπορεί να μην εντάσσεται η αντεγκληματική πολιτική στο πεδίο των ενδιαφερόντων ή των στόχων της αστυνομικής μυθοπλασίας, όμως η ενθάρρυνση ή η αποτροπή του εγκλήματος πρέπει ν’ απασχολεί τον συγγραφέα.

Μπορεί ο συγγραφέας να μην αισθάνεται [και να μην είναι] υπεύθυνος για το daydreaming ή για τη φαντασίωση του κάθε αναγνώστη, μπορεί να μη συνδέεται ευθέως η γραφή με τη δημιουργούμενη συνείδηση, όμως η αλλοίωση της έννοιας και της αναπαράστασης του εγκλήματος ή η εκ του πλαγίου «ηρωοποίηση» του εγκληματία από τον συγγραφέα, συχνά ηθελημένη για ιδεολογικοπολιτικόυς λόγους, νομίζω ότι αδικεί και εκτρέπει την αστυνομική λογοτεχνία.

Δεν υποστηρίζω την ηθικολογούσα ή τη διδακτική γραφή. Δεν τάσσομαι όμως υπέρ μίας άκρατης κι ακραίας αποδόμησης των πάντων, στο όνομα κάποιας cancel culture ή κάποιας woke εφαρμογής.